世界语详解语法
第12章 连词
小品词kaj, aŭ, sed, plus, minus和nek都是连词。关于nek请阅读关于否定的说明（§15.5）。
12.1 Kaj
Kaj连接两个在句中起相同作用的事物：
- Karlo kaj Petro manĝas. 卡尔和彼得在吃饭。◇两个人做同样的动作。有两个主语。
- Karlo manĝas kaj trinkas. 卡尔又吃又喝。◇卡尔同时做两个动作。有两个谓语。
- Karlo manĝas rizon kaj legomojn. 卡尔吃饭和菜。◇两个事物以同样的方式受动于同样的动作。有两个同类的宾语。
- Petro manĝas per forko kaj tranĉilo. 彼得用刀叉吃饭。◇两件工具协助同一个动作。如果人们愿意，可以重复介词：per forko kaj per tranĉilo。
- Petro estas maljuna kaj saĝa. 彼得年迈但是睿智。
- Petro havas grandan kaj luksan domon. 彼得拥有豪华的大房子。◇当两个形容词用作同一个名词的修饰语时，常常省略kaj：Petro havas grandan luksan domon.
- Karlo laboras por kaj per Esperanto. = … por Esperanto kaj per Esperanto. 卡尔通过世界语为世界语工作。
- Petro legis la gazeton, kaj Karlo rigardis televidon. 彼得看杂志，卡尔看电视。◇两个被连接的主句。
- Ili diris, ke ili tre amuziĝis, kaj ke ili volonte revenos venontjare. 他们说，他们玩得很开心并且愿意明年再来。◇两个被连接的ke从句。
- Jen venas tiu knabino, kiu savis mian vivon, kaj kiu poste malaperis. 看，那个救了我后来又消失了的女孩来了。◇两个被连接的kiu从句。
如果有两个以上具有相同作用的事物，习惯上只将kaj置于最后一个之前，特别是假如事物的列举很长的话。在kaj缺失的地方，发音上可以稍有停顿，书写上则放置逗号：
- Petro, Karlo, Elizabeto kaj Eva vojaĝis kune al la kongreso. = Petro kaj Karlo kaj Elizabeto kaj Eva vojaĝis… 彼得、卡尔、伊丽莎白和艾娃一同旅行去参加大会。
- Hodiaŭ ni manĝos supon, salaton, viandaĵon, frititajn terpomojn kaj glaciaĵon. 今天，我们将喝汤、吃色拉、肉、炸薯条和冰激凌。
- Li iras per aŭto, ŝi iras per trajno, kaj mi iras piede. 他乘汽车去，她乘火车去，我步行去。
在口语文体中，有时完全省略kaj：
- Li estas stulta, malaminda. Mi tute ne ŝatas lin. 他呆头呆脑、令人讨厌。我一点也不喜欢他。
- Venis Karlo, Petro, Eva. Jes, ĉiuj miaj amikoj venis. 卡尔、彼得、艾娃来了。是的，我所有的朋友都来了。
为了强调和坚持，可以在所有事物前面都使用kaj，也可以在第一个前用它（§13.1）。
12.1.1 被连接句子之间的各种关系
当句子被kaj连接时，该连接可以表示许多不同的意义关系。必须从上下文来理解是什么样的关系：
- Mi lavis la vestaĵojn, kaj (poste) mi sekigis ilin. 我洗了衣服，然后将它们烘干。◇Kaj表示时间序列。需要时，poste一词可以帮助理解。
- Anno estas gaja persono, kaj (kontraste) Elizabeto estas silentema. 安娜是性格开朗的人，而伊丽莎白却是沉默寡言。◇Kaj表示对比。
- Ŝi havas brunajn okulojn, kaj (aldone) ŝiaj haroj estas longaj. 她长着褐色的眼睛，而且她的头发很长。◇Kaj表示补充的信息。
12.2 Aŭ
Aŭ与kaj的作用相当。它可以以相同的方式连接相同的事物，但是，aŭ表示被连接的事物为可选项。Aŭ表示可以在被连接的事物中进行选择，或者不确定其中哪一个适用：
- Petro aŭ Karlo laboras. 彼得或是卡尔在工作。◇两个可能的主语。其中一个、需要时两个都在工作。
- Ni povas manĝi viandaĵon aŭ fiŝaĵon. Kion vi preferas? 我们可以吃肉或鱼。你更喜欢（吃）什么？◇在两个直接宾语之间选择。
- Vi devas fari tion per fosilo aŭ (per) hakilo. 你必须用铁锹或斧头去做那件事。
- Ĝi estis ruĝa aŭ flava. Mi ne memoras klare. 它是红色的或是黄色的，我记不清了。
- Mi konstruus lignan aŭ ŝtonan domon. 我（也许）会造一座木屋或是一座石屋。
- Ĉu eblas konstrui aŭton kun kvin aŭ ses radoj? 有可能制造一辆五轮或六轮的汽车吗？
- La kato troviĝas sur aŭ sub la domo. 猫在房顶上或在屋檐下。
- Ĉu mi kapablas plenumi tiajn laborojn aŭ ĉu mi ne kapablas? 我有能力还是没有能力完成那种工作？
- Ŝi ne sciis, ĉu ŝi nur sonĝis aŭ ĉu tio estis efektivaĵo. 她不知道自己只是在做梦呢，还是那就是现实。
- La pasantoj forflankiĝis antaŭ ŝi, supozante, ke ŝi estas frenezulino aŭ ke ŝi havas ian urĝegan bezonon rapidi. 行人在她面前都闪到一边去了，他们以为她是疯子，或是有急事要赶路。
- Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino. 酒杯是先前有酒或用于装酒的杯子。
- Vi povas vojaĝi per trajno, buso, aŭto aŭ biciklo. 你可以乘火车、乘巴士、开车或骑自行车去旅行。
- Kiu povas helpi min? Eble Karlo, Petro aŭ Elizabeto. 谁能帮助我？也许卡尔、彼得或者伊丽莎白（可以）。
通常情况下，aŭ是排除式的。这就意味着，选项中只有一个可以是适用的。然而，aŭ有时是包括式的。这时，它允许人们从中选择一个以上（如有需要甚至是全部）选项。Aŭ是包括式的还是排除式的，要由上下文来表示。为了强调aŭ是排除式的，可以在每一个选项前都使用aŭ（§13.3）。为了表示aŭ是包括式的，有时，特别是在书面语中，使用kaj/aŭ的表达法：La vojaĝo okazos per trajno kaj/aŭ buso. = La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso, aŭ per trajno kaj buso. La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso aŭ ambaŭ. 旅行将以乘火车或巴士、或两者都乘的方式进行。口语中通常不用kaj/aŭ，只用在书面语中。看来值得推荐的是，在书面语中也回避kaj/aŭ。最好直接说出选择所有选项的可能。
12.3 Sed
连词sed连接句子或句成分，表示它们之间以某种方式形成对比：
- La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. 纸很白，但是雪更白。
- Li amas min, sed mi lin ne amas. 他爱我，但是我不爱他。
- Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. 我关心她就像关心我自己，但是她却完全不关心、不保重她自己。
- Nia provincestro estas severa, sed justa. 我们的省长很严厉，但是很公正。
- Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. 我想要打他，可是他从我身边跑掉了。
- Mi kriis tiel laŭte, kiel mi povis, sed neniu min aŭdis, mi estis tro malproksime. 我使尽气力大声叫喊，但是谁也听不见我，我离得太远了。
- La patro ne legas libron, sed li skribas leteron. 父亲不在看书，而在写信。
- Tio ĉi estis jam ne simpla pluvo, sed pluvego. 这已经不仅仅是雨了，而是倾盆大雨。
- Anstataŭ kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen kremo. 他没有给我咖啡，而是给了我加糖而没有加奶油的茶。◇人们以为茶中也会有奶油的。
Sed常跟tamen一起出现，这时强调对比：
- Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. 我不懂西班牙语，但是借助西德词典我稍稍读懂了你的信。
- Ŝi havis forton kaj ŝi estis laborema, sed ŝi tamen restis malriĉa. 她很强壮，也很勤俭，不过她仍然很穷。
如果使用tamen，常常就可以同样很好地用kaj代替sed，因为tamen足以很好地表达对比：
- Li havis la impreson, ke li sonĝas kaj tamen ne sonĝas. 他印象中仿佛是在做梦，又不像在做梦。
- La lekanto sentis sin tiel feliĉa, kvazaŭ tiam estus grava festotago, kaj tamen tiam estis nur simpla lundo. 小雏菊感到那么快乐，好像这是一个重要节日似的，可是这不过是星期一。
Tamen通常用作状语，而sed是连词。因此，sed位于所在句子开头，而tamen则可以出现在句中各个不同的位置。有时，tamen出现在主句句首，该主句与前面的主句连接非常近。这时，tamen便具有了某种连词的作用。Tamen在这里实际上等同于sed。也可以说，sed或kaj被省略了：
- Li estas tre ekkolerema kaj ekscitiĝas ofte ĉe la plej malgranda bagatelo; tamen li estas tre pardonema, li ne portas longe la koleron kaj li tute ne estas venĝema. 他特别会生气，经常会因最小的琐事而激动；然而，他又非常宽容，不会持久生气，完全不会报复。
12.4 Plus和minus
小品词plus和minus主要用于数学及类似表达（§17.7），代表加号＋（plus）和减号－（minus）。Plus表示加法、正性等。Minus表示减法、负性等。
但是，当说到加法等时，有时plus用来代替kaj作连词。当说到减法等时，minus可以相类似地代替sed ne：
- Ĝi kostas dek eŭrojn plus kvindek cendojn. = … kaj aldone kvindek cendojn. 它价值10欧元50分。
- Necesas sperto plus zorgemo. = … kaj ankaŭ zorgemo. 经验加细心必不可少。
- Mi pagos al vi 1000 eŭrojn minus la 100 eŭrojn, kiujn vi ŝuldas al mi. Mi do pagos sume 900 eŭrojn. 我将付给你1000欧元并扣除你欠我的100欧元。这样，我将总共付给你900欧元。
有时，plus和minus用作介词（§10.3），与kun和sen相似，因而其后永远不用N词尾。然而，最好是依据此前的例句始终将plus和minus用作连词，当句作用需要时就加上N词尾。
12.5 连词在词段之间
有时，特别是在书面语中，kaj用来连接两个或更多个合成词的组成部分（词段），以便缩短句子：
- Ili en- kaj el-iris tre rapide. = Ili eniris kaj eliris tre rapide. 他们快速地进进出出。
- Tio estas kombinita manĝaĵ- kaj gazet-vendejo. = … manĝaĵvendejo kaj gazetvendejo. 那是一家食品与杂志的连卖店。
- Li faris multajn erarojn: skrib-, leg- kaj pens-erarojn. = … skriberarojn, legerarojn kaj penserarojn. 他犯了许多错误：写作上的、阅读上的以及思维上的错误。
- Tute mankas sub-tasoj kaj -teleroj. = … subtasoj kaj subteleroj. 茶托和茶匙齐缺。
- Tio estas manĝaĵ- aŭ gazet-vendejo. 那是一家食品店或是杂志店。
- Tio estas manĝaĵ- sed ankaŭ gazet-vendejo. 那是一家食品店，但也是杂志店。
这样的句子是相当不自然的。一般说来，它们是要被劝阻使用的，特别是当它们含有无词尾的词段时，这在世界语中通常是不可能的。最好使用别的手段来缩短句子：
- Ili iris en la domon kaj el ĝi tre rapide. 他们快速地进出房子。
- Tio estas kombinita manĝaĵa kaj gazeta vendejo. 那是一家食品与杂志的连卖店。
- Li faris multajn erarojn skribajn, legajn kaj pensajn. 他犯了许多写作上的、阅读上的以及思维上的错误。
- Tio estas manĝaĵa aŭ gazeta vendejo. 那是一家食品店或是杂志店。
- Tio estas manĝaĵa sed ankaŭ gazeta vendejo. 那是一家食品店，但也是杂志店。
中国世界语网站绿网
Verda Reto, la ĉina esperanta retejo
https://reto.cn