王崇芳
汉语中某些不宜意译的特殊词语,只能采用音译的方式来处理,这就需要有一套系统的汉语拼音方案世界语转写规则。中国报道社曾先后采用过几种转写方案。比较这几种方案,不同点主要集中的少数细节上。比如汉语拼音中的特殊字母“j”“q”“x”的转写方式,还有某些复韵母在转写过程中的处理形式等。这些分歧正是汉语拼音的世界语转写法中的难点。几种方案各有优缺点,都不完善。我在编写《汉语世界语大词典》的过程中主要依据张闳凡先生生前拟订的《世界语转写汉语拼音方案》的规则处理汉语转写词。这个方案作为附录收在《世界语汉语词典》中。据我所知,张老的方案和EPĈ现在使用的转写方法大致相同。我没有见到过完整的EPĈ方案,可能在少数细节上还存在一些差异。我只能从李士俊先生翻译的《聊斋》和《水浒传》的一些转写词中分析出EPĈ方案的转写规则。本文只简单谈谈我在采用张闳凡先生方案处理转写词时遇到的一些具体问题。
问题之一: 关于 zh, ch, sh 和 j, q, x 的转写形式的区分
汉语拼音中的 j, q, x 这三个辅音,在EPĈ 前期的方案中是转写为 g(i), k(i), h(i)的,后来改为ĝj, ĉj, ŝj,张老方案中采用的就是这种方式。前一种方式比较简便,也不容易造成混淆,缺点是和汉语读音差别较大;后一种方式比较接近汉语的读音,这是一个优点,但随之而来的问题是如何将它们与 zh, ch, sh 区别开来。区别的办法是:用 ĝ, ĉ, ŝ 分别表示汉语中的 zh, ch, sh,而用 ĝj, ĉj, ŝj 分别表达汉语中的 j, q, x。这样就泾渭分明了。例如 ĝan(占), ĝi(支), ĝong(中), ĝŭan(专); ĉe(车), ĉi(吃), ĉong(冲), ĉoŭ(抽); ŝaŭ(烧), ŝen(申), ŝi(诗), ŝu(书) 中的 ĝ, ĉ, ŝ 都分别相当于汉语拼音中的 zh, ch, sh;而ĝja(家), ĝji(机), ĝjong(窘), ĝjŭan(捐); ĉjan(牵), ĉjaŭ(敲), ĉji(期), ĉjŭe(缺); ŝji(西), ŝjang(乡), ŝje(歇), ŝjun(勋)中的ĝj, ĉj, ŝj 则分别相当于汉语拼音中的 j, q, x。用这种方式,汉语拼音方案中的zh, ch, sh 和 j, q, x 转写成世界语就可以明显地区别开来了。缺点是ĝj, ĉj, ŝj 在形式不太符合世界语音节的习惯,有点怪,写出来也不太好看。
(待续)
附:
李士俊译《聊斋》和《水浒传》中所附的汉世拼音转写简明对照表:
《聊斋》中的:
Ŝlosilo prononca de ĉinaj latinigitaj propraj nomoj:
La ĉinaj latinigitaj propraj nomoj povas esti prononcataj kiel la Esperantaj kun jenaj esceptoj:
ch = ĉ h = ĥ j = ĝj q = ĉj r = ĵ sh = ŝ w = ŭ x = ŝj y = j zh = ĝ
ai = aj ei = ej ao = aŭ ou = oŭ ia = ja ie = je iao = jaŭ iou = joŭ uo = ŭo uai = ŭaj uei = ŭej uan = ŭan uang = ŭang weng = ŭeng yu = ju u post j, q, x = ju
《水浒》中的:
PRONONCA ŜLOSILO DE LA PROPRAJ NOMOJ EN LA ROMANO
La ĉinaj propraj nomoj latinigitaj laŭ la ĉina oficiala sistemo povas esti prononcataj kiel la Esperantaj kun jenaj esceptoj:
ch = ĉ h = ĥ j = ĝj q = ĉj r = ĵ s = ŝ w = ŭ x = ŝj y = j zh = ĝ
ai = aj ei = ej ao = aŭ ou = oŭ ia = ja ie = je iao = jaŭ iou = joŭ uo = ŭo uai = ŭaj uei = ŭej uan = ŭan uang = ŭang weng = ŭeng yu = ju ü kaj u post j, q, x = ju
(说明:其中s = ŝ 显然是搞错了,应该是 sh = ŝ, 如作者的名字,就是 Shi Nai’an。)
]]>