周流溪
　　　　　
Ekde decembro lastjare ĝis nun, Ĉinio, kune kun aliaj landoj en la mondo, forte batalas kontraŭ la nova Covo-19 (el Covid-19, oficiala nomo uzita de WHO, mallongigo de angle ‘Corona virus disease, 2019’), kaj akiras jam grandan sukceson. La Covo unue aperis en vendejo de vivaj fiŝoj kaj bestoj, en la urbo Wuhan, kaj poste kontaĝiĝis tra la lando, kaŭzinte teruran katastrofon. Sub la gvido de la Centra Komitato de la Partio kaj la Centra Registaro, la ĉina popolo, aparte medicinaj fakuloj, kuracistoj kaj flegistinoj faris elstaran sindonon kaj estingis la covon en Wuhan kun plejparta limigo de la malsano-disvastiĝo en la tuta lando. Samtempe, dum la batalo, la popolamaso pli komprenas la naturan leĝon, kaj pli bone starigas ideon estimi naturon kaj ligi sin en viva kutimo, ĉio el kio estos grava en la daŭrigebla evoluo de la homa socio.
　　
　　Mi skribis (en februaro) 16 poemetojn laŭarie DEKSES-SILABE por kompreni, subteni kaj memori tiun ĉi batalon. Jen la versoj en la ĉina lingvo, portempe kun 4 pecoj ankaŭ re-verkitaj esperante (kaj kun necesaj klarigoj), por divido de mia ideo inter miaj samideanoj.
　　
变声十六字令16首
庚子年立春日为抗击并反思冠状病毒而作

1[鼠菐]！| 谁推尔作排头属？| 甫过年，/ 江城沦病毒！|
（[鼠菐]，见《广雅》：“[鼠菐]、[鼠攴]，鼠属。”二字读作卜、仆，都是入声字。这里16首词都押入声韵。开头的一字句就该用入声字；而鼠是上声字，故不可用。这是北方人需要理解的。）
2毒！| 瘟魂四漫人颠仆！| 应报迟，/ 官僚轻检督。|
（漫，波及[其他省市]。应，去声：应对[付]。读作应[该]亦通。）
　Cov’！| Homojn rulas plaga blov’！| Trakt’ lantas — / burokrata solv’.|
(Cov’=covo[冠状病毒]，是我从世卫组织命名的Covid-19[即2019年冠状病毒病]里取前三个字母而得体地新拟的世界语词根。此病毒英语名corona virus,世译当为 krona viruso[不必照抄拉丁语词corona]；但吾语已有kovi[孵]一词，病毒名不宜用字母K-而可仍用C-[然C须按世界语字母发音]。)
3督：| 中央令下九州促。| 士六千，/ 英雄驰救速。|
（士，医士。数日内各地医护6000多人主动报名已驰援武汉；后续援者增至数万人。)
　Sag’| de Ordon’ por landa ag’: | Rapidas / ses mil kurac-fak’.|
4 速！洋医物药齐登陆。患难临，全球谁免独？
　(不少国家提供了医学家和物资药品的支援。）
5 独！封城歇业蜗幽屋。憋闷昏，开窗求吵哭！
（网上传言：武汉有人开窗向邻居大喊“来吵个架啊！闷死了！”那真是孤独得欲哭无泪。）
6 哭？非徒无补自添辱。争秒分，攻关攀峡谷。
7 谷——低潮切莫空庸碌。亿兆齐，抢滩冲劲足！
　(科学家要攻关研制药物和疫苗，常人居家亦应发愤有为。）
8 足，陷于野味便私腹。此大愆：摧邦而灭族！
（便，读如占便宜的便，也可联想到大腹便便。愆，音骞，罪过也。）
9 族：昌明华夏万方瞩。勿讳言，拖泥馀陋俗——
10 俗！奢书福倒能来福。字玩迷，怎能胡乱读？
　(北人喜倒挂福字喻福到。粤人‘倒’字例读上声，不与去声的‘到’字同音，故无此怪习。)
11 读——科研真相惊人目：宿主藏，诸妖都在蝠！
(蝙蝠是病毒的宿主，可谓灾星；而众人只因‘蝠福’同音竟迷惑而极端推崇之。)
12 蝠，灾星众惑焉崇笃？慎食行，远离休接触！
13触，| 吾它孰肇施残酷？| 躬自查，/ 人灵疏约束……|
(其实蝙蝠未曾首先向人类发难；追查起来反是吾人失检恣意摧残自然界。)
　Tuŝ’: | el kiu l’ kruda ekpuŝ’? | Sinkontrol’— / hom’ sen brid’ je fuŝ’!|
14 束，收心养性亲禽木。恣妄为，自然招报复！！
　(比如在滥食野生动物方面，粤人便胡抢在北人之前了。）
(Ĉi tiu verso temas pri vesperto, pri la kontakto [tuŝado] inter ĝi kaj homo. Laŭ scienca studo, vesperto estas la lasta mastro de Covo. Vesperto povas kontaĝi viruson al pagumo[果子狸]aŭ maniso[穿山甲] kaj aliaj bestoj kiel interaj mastroj; kiam homoj tuŝas aŭ manĝas ilin [tre bonguste?], la viruso povas tuj iri al homoj. Tamen, ĉu ni devas tuŝi aŭ manĝi ilin [pagumojn aŭ eĉ vespertojn]? Iu komento ŝerce diras: “Ni, vespertoj, estas tre malbelaj, kaj ni memkaŝe loĝas en malproksima monto por ne esti viditaj de homoj. Kial vi homoj nepre serĉas nin kun intereso? ” Se estas io malfeliĉa el tio, kiuj estas kulpaj?
Lastatempe, laŭ registara decido en Holando kaj Danujo granda nombro da vizonoj[水貂] estis mortigita, ĉar ili (kiel interaj mastroj) kun infekto de Covo terure kontaĝis ĝin al homoj! Tamen tia mortigado estis kritikita kaj kontraŭita de pluraj politikistoj kaj ekologoj. Homoj aŭ bestoj？Jen la demando! Oni bredas vizonojn kaj mortigas ilin por ilia lano en farado de tre karaj ĵerzoj [havigante al homoj varmecon, belecon kaj multe da mono]. Tamen kiam ili minacas la sekurecon de homoj, ili devas esti entute forbalaitaj. Ĉu estas justeco? Kion fari, do?)

15 复：新规野物须三嘱——猎售惩！飧之罪同录！
16录：| 高歌助战飞云逐。| 待戮魔，/ 普天同庆祝！|
　（逐，从也；此谓与云齐飞。）
Not’: | nubenas lukt-helpa l’ od’. | Ni festos / je demon-batot’!|

Mi laŭdas kaj subtenas ĉiujn heroojn en la lukto kontraŭ-cova; kaj ni devas tiri sperton kaj lecionon el la batalo. La sekva parto estas mia studo de la katastrofo en nia tempo kune kun rilataj aferoj en ĉina historio. La temo estas tre kompleksa, inkluzivanta aferojn de viva kutimo, socia regado kaj ekologia protektado. Sume, ni devas ligi nian individuan vivon kun la nacio, kaj ligi nian landon kun la komunumo de homara sorto. Ni devas ekstermi la covon por homara vivo.
　　
　　[附记] 2月4日(正月十一)作诗，注释为断续增补者。
　　农历新年之交，冠状病毒所致肺炎在武汉爆发，并逐渐漫延全国。中华民族又到了最危险的时候！在中央党政部门领导下举国同心抗击病毒肺炎，出现了许多可歌可泣的英雄事迹。外国的友好专家和多国政府也及时伸出援手。鄙人蜗居在家，依规行事顾全大局，但也努力钻研著述不辍。今为小词十来阕，以表示我与同胞齐心抗击病毒直到最后胜利的心意；而且也强调须总结经验教训，包括政府要反对官僚主义和渎职行为、民众要破除陋习和遵守新法。我们必须自觉爱护生态环境而且与自然和谐相处，那才是唯一明智的生活方式，能保障国家的长治久安与继续发展，使中华民族永远繁荣昌盛。(谁还再为一己私欲而滥杀乱食野生动物，会把整个民族拖累到沦亡境地而罪不可赦！)
　　十六字令例用平声韵，这组词改用仄声韵(而且是短促的入声韵)形成变调，乃出于情势严重心情紧迫，也要凸显抗病毒的主旨：短促而含硬音的入声韵利于营造一种高压力情调的意象，尤其便于使‘毒、蝠、福、俗’等字直接入韵。为了照顾北方话区的读者，舍弃了同一韵部里的‘欲、局、曲’之类字眼。（张中行先生曾建议读诵时把北音已转平声的入声字改念去声，可从。）
　　请注意：这组词每一首都是独立的，我只象征性地以联珠方式使之具备整体上的语篇连贯性并便于诵记(未用正规的连珠式或顶针格)。如第7首末字‘足’是述谓形容词；但第8首的‘足’是名词(本义为脚)，而诗句批评涉足于或深陷于‘享用’野味而不能自拔的人(当然还有那些猎售野物的人)，他们为饱一己私欲而引发瘟疫可能把国族拖累至灭亡的境地。第14、15首有‘复’字：该字的基本意义是返回。第14首‘报复’用今义即恶意回报。第15首‘复’义为又说一遍(今再强调一点)，并要多次叮嘱那些不懂法不顾法的人：政府已经明确宣布不仅猎取和售卖野生动物是犯法的、连食用者也将与前二者同罪(会被追踪记录在案，无由逃脱法律的严惩)！第16首的‘录’义为今我以这些小词记下自己关心和参加这场抗病毒战役的心迹：我坚定支持前线的英雄们，一定要打赢这场民族保卫战。
　　　　　 * * * * *
　　今岁“鼠年”降祸，故即借题发挥从鼠写起。鼠为窃贼，貌又不美（粤人有‘蛇头鼠眼’之语，岂止通语讥言‘蛇鼠一窝’、‘鼠辈’而已）；何况鼠疫之害不逊于新冠病毒肺炎！但中国多数地方，自古流行一种民俗把十二地支与一些动物逐个配对、还竟以鼠为首。现在的这个子鼠…亥猪的12属相体系最早见于东汉王充《论衡》(物势篇提到11种、言毒篇提到辰龙)。蔡邕《月令问答》云“十二辰之禽：鼠牛虎兔马羊猴鸡狗猪龙蛇皆禽也”；又云“凡十二辰之禽五，时所食者必家人所畜丑牛未羊戌犬酉鸡亥豕而已；其余龙虎以下非食也”。东晋葛洪《抱朴子·登涉》“山中寅日有自称虞吏者虎也…”一段也提到十二属相而各属中多夹杂着其他动植物；由此看来，似乎到那时候十二属相还未形成纯粹的体系。然而到陈朝沈炯写出《十二属》诗，该体系便已确立无疑。不过大抵可以设想，现在这种广泛流布的观念当是明清时期的产物。这个阶段是近代民俗的定型期；十二属相的流俗观念深入民间（此俗未必源于汉族，然以汉族为甚[广东或相邻地区不讲属相算是例外]）。与此同时，龟从高贵的象征(如唐朝伶人李龟年、诗人陆龟蒙的取名)彻底掉价而成为贬义词(‘龟孙子’、‘乌龟王八[蛋]’)；而蝙蝠虽不位于12种动物之中，竟然身价飙升(那却仅因汉语的音读使然，汉人岂非弄巧反拙)。
　　本来，“正史”彰显的统治阶级意识形态里就有很多迷信观念(包括警戒统治者和恐吓麻痹民众的成分)。《史记》的天官书、封禅书、日者列传、龟策列传里已有不少灾异的记录。到了《汉书》，就在郊祀志(2篇)、天文志后直接于卷27设立五行志而且篇幅长达5篇，那树立了一个坏的范例。(古代的五行论本是朴素的唯物主义，经过战国邹衍改造后成了唯心主义。对《春秋》的解释董仲舒是公羊派[他背弃孔子哲学而大谈神怪]，刘向是穀梁派，刘歆名义上依从左传派史实而实际也有胡说而跟前两派差不多一样；这三个人讲历史从春秋时期讲到汉朝对于灾异都随意联系五行来解说而又彼此不同，可见其荒诞无稽。王莽、刘秀都靠谶纬夺权，故东汉人迷信更甚。在那样的环境中两汉人乱讲五行而至于大肆以之入史不足为奇。)《后汉书》继之，在祭祀、天文二志各3篇之后五行志竟有6篇；在此之前已有方术列传2篇，所言真伪参半。《三国志》无以上各志，只有方技一篇记医、乐、相、筮(后二者含迷信成分)。《晋书》是唐朝房玄龄撰，书中竟在天文志、五行志(各3篇)中都包含诸多迷信糟粕。《宋书》系梁朝沈约所撰，只有本纪、列传(其自序云将续上诸志;而事终未成，可谓无意中少宣扬了唯心主义)。《南齐书》篇幅很小，也是只有本纪和列传的狭义历史书(但是还单立了文学列传[‘文学’泛指文史之学])。《梁书》、《陈书》情况相仿。《魏书》是北齐魏收所撰，也只有本纪和列传；北魏少有南朝齐梁陈那样的美文学，撰者却还将南朝君主贬称岛夷(!)，不过他在卷91倒写了一个术艺列传（传主除术数者外还有搞雕虫小艺的文字学家）。[据自序，他还续撰了十志，包括天象地形律历、礼乐刑罚官氏、释老、灵征、食货。值得注意的还有，他在序里提到：晋议郎董勋《答问》称，俗云正月一日为鸡、二日为狗、三日为猪、四日为羊、五日为牛、六日为马、七日为人。]《周书》也有艺术列传(‘艺术’=艺+术)。唐朝魏征等撰的《隋书》仍有五行志2卷；不过它有经籍志3卷(小学书已列于经部了)，《新唐书》篇幅很大，基本上没有设立《汉书》里那些特别的内容（仅保留一篇列传129方技），是一大进步。《宋史》只有两篇方技(在列传220-221卷)还夹杂一点迷信色彩。
　　不过，对旧史的五行灾异之言若只会批倒批臭而不屑一顾，那也会陷于错误；因为史书记载的灾异尤其是瘟疫很可能是实录(如东汉末年的惨状)，那却值得高度重视并吸取历史教训！首要之事是必须弄清瘟疫的来源和演变机制，并从实行过的阻避措施和治疗病例中获得有益的启示。从当前的抗疫过程来看，那些掩盖疫情的官僚主义和利己私行恰是反向而趋，造成人民生命和国家经济的严重损失。对广大群众而言，重要的事情是必须增进科学知识、尊重自然规律、维护生态平衡；这往往要求移风易俗的生活。比如，盲目以蝠为福肯定要不得了：蝙蝠大抵是病毒的最终宿主。但若把一切罪过都推诿到蝙蝠头上也不对。从单细胞生物到人类是一条自然的生物链，其中任何一个环节都有存在的理由，人不能自认为万物之灵有权主宰其他生物;关键是要掌握自然规律而趋利避害。禁食野生动物是应该自觉奉行的规则，也要立法来约束和打击违规的行为。
　　 * * * * *
　　新冠病毒肺炎已造成对人类命运共同体的严重威胁。它首先在武汉爆发，但其最初源头仍然在探索中，也有证据表明它源出美国或欧洲。美国的反华政客出于私利想归罪于中国，而没有着力防范和抑制自己国内的疫情。中国政府和人民以高度的组织性和有力的措施（加上医护人员的无私奉献和群众的自觉配合）已经抑制住疫情，并且以大国的担当从经验和物资上帮助了各国抗击病毒的蔓延。病毒不能阻碍中国前进的步伐。我们将与各国人民共度时艰取得这次“战疫”的最后胜利。

Plia diskutado：Ĉinoj estas heroa popolo
En 1958 gvidite de la registaro la ĉina popolo ekstermis skistosomojn (血吸虫) en Jiangxi-provinco. Prezidanto Mao Zedong ĝoje skribis du poemojn por gratuli la venkon kontraŭ la plago:

送瘟神二首
Adiaŭo Al Dio De Plago (Du Poemoj)

一
绿水青山枉自多，
华佗无奈小虫何！
千村薜荔人遗矢，
万户萧疏鬼唱歌。
坐地日行八万里，
巡天遥看一千河。
牛郎欲问瘟神事，
一样悲欢逐逝波。
I
Verd’ mont-rivera vanas;
’traŭ l’ verm’ Hŭaf ne arkanas.
Vilaĝoj vepras, feke;
domar’ sen hom’ satanas.
Globiras ni senfine —
stelaroj oceanas. —
Bovist’ pri l’ Plag’ demandus?
Malĝoj’ kaj ĝoj’ nirvanas.

二
春风杨柳万千条，
六亿神州尽舜尧。
红雨随心翻作浪，
青山着意化为桥。
天连五岭银锄落，
地动三河铁臂摇。
借问瘟君欲何往？
纸船明烛照天烧。
II
Varmvent’ salikojn lulas；
gig ĉinoj nun saĝulas.
Mont’ fose pont’ fariĝus；
florpluvo plaĉe hulas.
Orhojoj sudon ŝanĝas；
ferbrakoj nordon rulas.
Vi, Dio Plag’, kienos?
Kandel’ forsenda brulas.
　　　　　　　　
　　华佗(华旉)转写为Hŭaf(待详注，可善意另解为华傅、华甫)。“青山”句：山体挖成隧洞，山好像变成桥了(此系据作者自己的解释[见费枝美、季世昌《Mao Zedong诗词新解》, 2010:230])。“天连”二句转述为：金锄变革着南方，铁臂(当指机械)翻腾着北方(全国大兴工农业生产建设,兼以治虫)。[血吸虫以钉螺onkomelanio为中间宿主，各地创造了改变河湖泽田状况的新办法来杀灭钉螺。]
“舜尧”译为聪明能干者；其人数gig(十亿)是我按国际词缀造的数词。我参考miria-(万)和miriado(无数[它照例须在后面加 da方能续接名词])新造了数词mird(万)来对应汉语的‘万’(原想把miriado改造为mir’d，但旋即放弃那种想法而干脆写成mird)，又依印度英语词crore‘千万’引进kror(亦可泛指‘万’[周流溪“让世界真切感知中国传统韵文的格调”,《北京师范大学学报》2018(5):98])；具见另一些毛诗译文。[西方语言并未摒绝‘万’的概念，但它现在仅见于文言表述、不入日常计数系统。这种大数的故习影响了柴门霍夫，独将‘百万’定为名词miliono而表述累赘。至于biliono,竟有‘万亿、兆兆’的歧义；亦即欧美语言有乱、世界语也要跟着乱，此是何理？] 鄙意：世界语的数词非但应该设立meg和gig(参见周流溪“新世纪的国际语学”，《历届语言学前沿论坛精选文集》，2015：158)，而且不妨添上mird和kror(这四个都是纯数词，可以直接与名词连用)。世界语有了‘千万’(kror)和‘十亿’(gig)，就无需引进与‘亿’对应的新词了。我新引进的数词当然都是单音节的。此二诗中数词既繁多又重复，恕不皆予直译。

　　此处翻译的二首《送瘟神》，连同前面翻译(也算重新创作) 的四首《十六字令》都用汉风诗式译法(ĉineska tradukado)，按音节数1:1制定诗行长度并维持汉诗韵式。《十六字令》的诗式是：1a|7a|3b/5a|;七律的诗式是：7a|7a|7b/7a|7c/7a|7d/7a| (数字表示汉字数和世界语音节数；字母表示韵部，| 表示入韵，/ 表示不入韵)。做这样的诗词翻译，意在有效传播中国文化、让外国人真切感知中国传统韵文的格调。但工作难度极大，译者往往会陷入绝境；故若能译成，都有置之死地而后生之感。我已将Mao Zedong诗词(正编)42首完全用1:1音节数翻成世界语文本，载于以德国Interkultura Centro (Herzberg)刊号发行的杂志《翻译与比较》2019年秋季号。
　　
　　Ni, ĉinaj esperantistoj, estas heredantoj de ĉina kulturo, kaj ankaŭ kreantoj de nova internacia kulturo. Ni laboru kaj klopodu kune kun ĉiuj samideanoj tra la mondo por venki malfacilojn kaj katastrofojn kaj konstrui pli bonan homaran vivon!

此文为周流溪在北京世协2020年柴诞节暨学术前沿论坛上的报告（2020.12.12）