§1-079-对照（kontrasto）和反义词的运用

王崇芳

对照（kontrasto）是把两组在意思上相互对立或矛盾的概念并立起来，使它们相互对比，形成平衡的统一，以揭示事物本质的一种修辞手法。两种相反的概念放在一起，相互衬托，白的可以显得更白，黑的可以显得更黑，光明美好的可以愈显其善，黑暗丑恶的可以愈显其劣，这是一种表现力很强的常用修辞手法。汉语中的“口是心非”，“得道多助，失道寡助”，“朱门酒肉臭，路有冻死骨”，就是运用对照的例子。

对照常用的手段是反义词。反义词有互补性的、对立性的和相互性的三种。

1．互补性反义词
互补性反义词（antonimoj de komplementeco）是一种相互排斥、双方不能并存的一种反义词。肯定甲词就是否定乙词，否定甲词就是肯定乙词，在它们之间没有中间概念存在。例如：

Esperanto daŭre vivas, dum volapuko jam longe estas mortinta. (Z)　世界语继续存在着，而沃拉匹克语已死亡。（句中的动词vivi和morti是一对互补性反义词。这两个词分别用在前后两个分句中，使这两个分句在意思上形成鲜明的对照。）
Ni estas diversgentanoj, kaj tamen ni sentas nin kiel samgentanoj. (Z)　我们是不同民族的人，然而我们却感到我们就像同一民族的人一样。（diversgentanoj 和samgentanoj也是一对互补性反义词。）
La realeco ĉiam superas kaj ofte malkonfirmas la fikcion.　现实总是胜过虚构，而且往往否定虚构。（realeco和fikcio也是一对可以用来形成对照的互补性反义词。）

2．对立性反义词（antonimoj de kontraŭeco）是彼此意义相对、形成两极的一种反义词。在一对这种反义词之间有中间概念存在，因而肯定甲词就意味着否定乙词，但否定甲词就不一定意味着肯定乙词。例如在bona（好的）和malbona（坏的）这一对反义词之间存在着meze bona（不好不坏的，中等的）这一中间概念。下面是运用这类反义词而形成对照的例句：

Longa la arto, mallonga la vivo.　人生有限，技艺无穷。
Multaj estas la ordonantoj, malmultaj la obeantoj.　发号施令的人多，遵守命令的人少。（multaj 和malmultaj是一对对立性反义词。）
Feliĉo venas gute, malfeliĉo venas flue. (Z)　福来如水滴，祸来如潮涌。（feliĉo和malfeliĉo是一对立性反义词。）

3．相互性反义词（antonimoj de reciprokeco）是一种既彼此对立又相互依存的一对反义词。这种反义词的特点是一方的存在以另一方的存在为前提，双方形成对立的统一体，如vendi（卖）和aĉeti（买），edzo（丈夫）和edzino（妻子），antaŭ（在…前面）和malantaŭ（在…后面），等。下面举几个运用这种反义词构成的对照的例子：

Kia demando, tia respondo. (Z)　提什么样的问题，作什么样的回答。（意为：对什么样的行为，给什么样的回报。）
Patroj avaras, infanoj malŝparas. (Z)　父亲惜金如命，儿子挥金如土；老子钱串子，儿子化钱炉。（patro和infano是一对相互性反义词。）
Silentu donante, parolu ricevante. (Z)　施惠时不要声张，受惠时要把话讲。（doni和ricevi是一对相互性反义词。）

有些词虽然按反义词的定义衡量彼此并不直接构成反义关系（一组反义词必须属于同一词类、具有相同的文体色彩），但只要词义能引起一定对立的或相反的联想，这类词也可以用在对照这一修辞格中。例如：

Li estas tre kuraĝa, dum lia frato estas leporkorulo.　他很勇敢，而他的兄弟却是一个胆小鬼。
Vizaĝo de katono, sed virto de fripono. (Z)　卡托的面孔，流氓的人品。（卡托是古罗马作家和政治家，在西方被看作是真诚、正直的楷模，因面能引起与fripono相对立的联想。）
Groŝon ŝtelis — ho ŝtelisto! Milojn ŝtelis — financisto. (Z)　偷小钱的是窃贼！偷大钱的是财政家；窃钩者诛，窃国者侯。
Lango miela, sed koro kruela. (Z)　嘴甜心狠；口蜜腹剑。
Tajloro krimas, botisto pendas. (Z)　裁缝犯了法，靴匠被吊死。（意为：代人受过。）

在文章中使用一连串反义词可以突出不同概念的对比，增强语言的表现力和文章的气势，给读者留下深刻的印象，易于记忆。下面是马克思和恩格斯合著的《共chan党宣言》中的一段话：

“La historio de ĉia ĝisnuna socio estas la historio de klasbataloj. Liberulo kaj sklavo, patricio kaj plebano, barono kaj servutulo, korporacia majstro kaj helpisto, unuvorte, subpremanto kaj subpremato staris en konstanta antagonismo al si reciproke, kondukis seninterrompan, jen kaŝitan, jen malkaŝan batalon, batalon, kiu finiĝis ĉiufoje per revolucia transformo de l’ tuta socio aŭ per la komuna pereo de la batalantaj klasoj.”　到目前为止的一切社会的历史都是阶级斗争的历史。自由民和奴隶，贵族和平民，领主和农奴，行会师傅和帮工，一句话，压迫者和被压迫者，始终处于相互对立的地位，进行不断的，有时隐蔽有时公开的斗争，而每次斗争的结局都是整个社会受到革命改造或者斗争的各个阶级同归于尽。

有时不用具体的反义词而把两个在意思上相互对立的句子并列在一起加以对比，这也是对照的一种手法。下面是《圣经•旧约》《诗篇》中的一个例子：

Feliĉa estas la homo, kiu ne iras laŭ konsilo de malpiuloj,
Nek staras sur vojo de pekuloj,
Nek sidas en kunsido de blasfemantoj;
Sed li nur havas deziron por la leĝo de la Eternulo,
Kaj pri Lia leĝo li pensas tage kaj nokte.
Kaj li estos kiel arbo, plantita apud akvaj torentoj,
Donanta sian frukton en sia tempo,
Kaj kies folio ne velkas;
Kaj en ĉio, kion li faras, li sukcesos.
Ne tiel estas la malpiuloj;
Sed ili estas kiel grenventumaĵo, kiun disblovas la vento.
Tial ne staros fortike la malpiuloj ĉe la juĝo,
Nek la pekuloj en societo de piuloj.
Ĉar la Eternulo konas la vojon de piuloj;
Sed la vojo de malpiuloj pereos.

不从恶人的计谋，
不站罪人的道路，
不坐亵慢人的座位。
惟喜爱耶和华的律法，
昼夜思想，这人便为有福。
他要像一棵树栽在溪水旁，
按时候结果子，叶子也不枯乾。
凡他所作的，尽都顺利。
恶人并不是这样，
乃像糠秕被风吹散。
因此当审判的时候，
恶人必站立不住，
罪人在义人的会中，也是如此。
因为耶和华知道义人的道路，
恶人的道路却必灭亡。
（《诗篇》第一篇）

在这首赞美诗中诗人运用的主要技巧是对照。义人和恶人的两条不同的生活道路多方面的对比，构成了全诗的基础。值得注意的是，诗中并没有运用具体的反义词，而是使用形象比喻，将两种道路加以对照，含蓄地表明，虔诚信奉上帝的人的生活是与邪恶道路不相容的，人们应该在两种道路中作出抉择。