刘鸿元
关系代词kiu, kies, kio, kia都可以用来引导修饰语从句，用法不同；其不同主要在于先行词（anoncvorto, rilatato, reprezentato）的不同。关系代词本身在从句中也充当一定的句成分。
1. 关系代词kiu
关系代词kiu的先行词通常是名词或代词，例如：
Virino, kiu kuracas, estas kuracistino. Ek.36 给人治病的女子是女医生。／kiu充当从句的主语。
Jen estas la pomo, kiun mi trovis. Ek.6 这就是我找到的苹果。／kiun充当从句的宾语。
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino. Ek.32 酒杯是杯中先前有酒的杯子。／en kiu充当从句中的状语。
更多例子：
Kiu vivos, tiu vidos. PE.1124 (= Vidos tiu, kiu vivos.) 活着，就会看到。／日久见分晓。／等着瞧吧。／先行词tiu远离了关系代词。
Plej bone ridas [tiu], kiu laste ridas. PE.1928 谁笑在最后，谁笑得最好。／原句省略了先行词tiu。
Li [= Joab] metis Urijan sur la lokon, pri kiu li sciis, ke tie estas la plej fortaj viroj. Sm2.11:16 约押知道敌人那里有勇士，便将乌利亚派在那里。／pri kiu = pri la loko. 专有名词Urijan中的n是宾格词尾。
Ŝi, kiu akre parolas, laŭte krias, metas la piedojn sur la ŝegon, ŝi estas Jupitero. M.31 那个尖声说话、大喊大叫、两脚一伸搁在椅子上的女人，她就是朱庇特。
关系词kiu还可以用作名词的限定词，例如：
Ili alvenis Irlandon, kiu lando estas tre gastama. PIV.556 (= … landon, kiu estas tre gastama.) 他们来到了非常好客的国家爱尔兰。／关系限定词kiu限定lando的意义。
2. 关系代词kies
关系代词kies是关系代词kiu的属格形式，意为“其人的，其物的（= de kiu(j) la）”。具体用来表示：
①kies后的事物归属于先行词，例如：
Ŝi estis la sola homo, kies nomon mi tuj lernis. ŜU.140 她是我记住其名字的唯一的人。
Ni sendu telegrafe nian… saluton al la regnestro de la lando, kies gastoj ni estas. OV.403 让我们向我们做客于这个国家的国王拍电报致以我们的敬意。
Ni venis, por alporti novan kuraĝon al tiuj niaj samideanoj kaj samidealanoj, … kies vortoj… eble ŝajnis al vi tro fabelaj. OV.394 我们来到这里，为的是把一种新的勇气带给我们的同志和同道，而他们所讲的话看来也许是难以置信的。
Kies panon oni manĝas, ties agojn oni laŭdas. Z (= Oni laŭdas la agojn de tiu, kies panon oni manĝas.) 吃谁的面包就夸谁的行为。／主句中的先行词(de) tiu被省略了。
Mi travivis minuton, kies terurecon mi ne povas priskribi al vi. Z 我经历了其恐怖程度我无法给你描述的一分钟。
La pazigrafio estas rimedo por la interkomunikiĝo… en malproksimaj landoj, kies lingvojn ni ne komprenas. FK.246 通用书写符号是遥远国家中（我们不懂他们的语言）相互交流的手段。
②先行词是kies后动作名词的逻辑主语或逻辑宾语，例如：
Tion montris ankaŭ ĝiaj okuloj [la okuloj de la hundo], kies rigardo senĉese oblikviĝis al la mastro, kaj la atenteme streĉitaj pintaj oreloj. Tx 那只狗的双眼——它们不停地斜视着主人——以及那双专心紧绷的耳朵，也都表明了这一点。／kies rigardo = la rigardo de ĝiaj okuloj；kies所指代的(de) ĝiaj okuloj是rigardo的逻辑主语。
Pro kio do tiuj reformoj, kies sola propono estas jam danĝera? Z 仅仅提出这些改良就已是很危险了，它们究竟是为了什么？◇kies sola propono = la sola propono de tiuj reformoj；kies所指代的(de) tiuj reformoj是propono的逻辑宾语。
3. 关系代词kio
关系代词kio的先行词一般不可以是名词。
①用于先行词为io, tio, ĉio, nenio时，先行词有时被省略。例如：
En la demando estis io, kion li komprenis tre bone. FK.143 问题里有一点是他理解得很好的。
Mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera. Ek.24 我希望我所说的是真的。
Sorto ofte alsendas [tion], kion oni ne atendas. PE.2341 人所没有预料到的，命运常给送来。／在tio – kio对应中，如果两者的格相同，先行词tio就可以省略。又如：Al ĉiu konvenas [tio], kio al li apartenas. PE.18 自己的（东西）就是适宜的。‖Redonu [tion], kion vi prenis. PIV.550 把你拿走的东西还来。如果tio – kio对应带有介词，则一般不要省略tio，例如：Mi parolos al vi pri tio, pri kio multaj el vi jam ion aŭdis. Tx 我将对你们说的这件事，你们中的许多人都已听到一点了。
Kio mia, tio bona. PE.924 (= Tio, kio estas mia, estas bona.) 我的就是好的。／原句为省略句，而且其中先行词tio远离关系词kio。
La urbo faris ĉion, kion ili povis, por ke ni… elportu el la urbo la plej bonan rememoron. OV.381 这座城市尽其所能，使我们从这里带走最美好的回忆。
Ĉio mankas, kio necesus. PIV.550 (= Mankas ĉio, kio necesus.) 凡必需的都缺少。
La juvelista laboro enhavas en si nenion, kio superus miajn fortojn. M.188 珠宝商的工作我是能担任的。／〈直译〉珠宝商的工作中没有任何超越我能力的东西。
②用于先行词为最高级形容词（如la plej bona等）或意义不确定的名词化形容词（如la unua, la lasta, la sola, la blanka等）时，例如：
Tiam la plej bona, kion oni povas fari, estas iri ĵeti sin en la akvon, la kapon antaŭen. GD.51 当时，人们所能做的最好的事就是头朝前跳入水中。
Tio ĉi estus la plej terura, kio povus al mi okazi. FA.1-70 这是可能会发生在我身上的一件最可怕的事情。
Tio estis la plej agrabla, kion oni povis al ŝi donaci. FA.1-113 这是人们所能送给她的最令她愉快的东西了。／再也没有什么别的东西比这更能使她喜爱的了。
[Mi promesis] ne kaŝi antaŭ vi eĉ la plej malgrandan, kion mi povas ekscii pri la sorto de via frato. Rb.7 我答应，凡是我收集到的关于令兄的命运，哪怕是最小的细枝末节，我也绝不向你隐瞒。
La unua, kion ili aŭdis en ĉi tiu mondo, … estis la vorto: “Stanaj soldatoj!”. FA.1-98 他们在这世界上所听到的第一句话是：“锡兵！”
La lasta, kion oni scias pri li, estas ke li revenis al sia kampara urbeto. Tx 他为人所知的最后一件事，就是他回到了他的乡间小镇。
La sola, kio… mirigis ilin, estis tio, ke ili facile komprenis la lingvon. FA.2-94 唯一使他们感到惊奇的是，他们竟然很容易就懂得这儿的语言。
La sola, kion ili deziras, estas nur ke oni lasu ilin trankvile vivi. OV.370 他们唯一的希望，不过是求得安宁的生活而已。
La blanka, kion ili vidis, estis nur ŝaŭmo sur la akvo. Z 他们所看到的白色物质，只是水面上的泡沫而已。
③用来指代整个前句（或后句）的意思（= kaj tio），此种从句又叫“续说从句”。例如：
Li ridas konstante, kio estas netolerebla. PIV.550 他老是笑，真让人受不了。
Nun li havis tempon por ekzerci la soldatojn, kio estis lia plej amata okupo. F.1-215 现在他有时间训练士兵了，这是他最心爱的职业。
La kongresaj kunsidoj okazos en unu sola domego, kio helpos al la bona aranĝo. PIV.550 大会的讨论会将在一个大厅里举行，这将有助于合理的安排。
Ŝi posedis fenomenan memoron, kio ŝin kapabligis traduki sen notoj plej longan paroladon. PIV.550 她拥有非凡的记忆力，这使她不做笔记就能翻译最长的演讲。
Mi iros ankaŭ sur la kampon…, kaj – kio estas la plej malfacila laboro – mi deprenos ĉiujn stelojn, por ilin poluri. FA.2-10 我将走到田野里去，此外，最困难的一项工作是：我要把天上的星星摘下来，把它们好好地擦一下。
4. 关系代词kia
由kia引导的修饰语从句表示先行词的性质或种类，用法如下：
①用于先行词为tia, tiaspeca等词时，例如：
La kontrakto… estas proksimume tia, kian mi donas malsupre. Z 这份契约差不多就是我以上给出的那样。
Kia naskiĝis, tia grandiĝis. PE.857 (= Vi grandiĝis tia, kia vi naskiĝis.) 出生时什么样，长大后还是什么样。／≈从小看到大。
Ĝi [= La grajno de hordeo] ne estas tiaspeca, kia kreskas sur kampo de kampulo. FA.1-24 它可不是乡下人的田里长的那种大麦粒。
有时，主句中的tia可以省略。例如：
Mia respondo ne estis [tia], kia ĝi devus esti. JE.40 我的回答并非它应有的那样／……是很不像样的。
②用于tia, ĉia等词修饰先行词时，例如：
Vi povas ĝin [= la oron] ricevi en tia granda kvanto, kian vi povos porti. FA.1-2 这些金子你拿得动多少就可以拿多少。
Ŝi estis kantistino, ne tia, kiajn oni trovas en la teatroj, sed [tia,] kiajn oni trovas en la arbaro. FA.4-213 她是一个歌唱家，但不是舞台上的，而是山林里的歌唱家。
[Tiu sufikso] donas al vi jam la eblon esprimi ĉian profesion, kia nur povus aperi en via cerbo. OV.296 这一后缀有可能表现人们脑子里出现的每一种职业。
有时，先行词前不用tia而用tiel, la等其他词，例如：
Mi konas vin tiel longan tempon, kian povas ampleksi mia memoro. M.155 我认识你这么长时间，都可以充满我的记忆了。
Tio estas la brulofero konstanta, kia estis farata ĉe la monto Sinaj. Nm.28:6 这是在西奈山所命定为常献的燔祭。
返回世界语学习问答栏目