刘鸿元
后缀-iĝ-意为“（将自己）变成某样的／成为某样的”，可以加在任何词素（词尾除外）后面，本身就表示状态的转变，但并不精确说明该转变的原因是来自外部（强迫，非人为的力量）还是来自内部（自觉的或不自觉的意志，演变等）；因此，它可以同等地表达被动承受的动作，例如：
La spegulo rompiĝas. 镜子被打碎了。
La pordo malfermiĝis, kaj Phut eniris. F.1-192 门开了，富特走了进来。
或是主语主动施行的及至自身的动作，例如：
Mi sidiĝas / stariĝas sur la piedoj / leviĝas el la lito. 我坐下／站起来／起床。
Ĉiuj prepariĝas al nia komuna festo. OV.390 大家都在准备我们的共同节日。
La tuta esperantistaro… grupiĝis ĉirkaŭ sia standardo. OV.386 全体世界语者都聚集在绿旗的周围。
Li tre forte dekliniĝis de la bezonata vojo. FA.3-93 他严重地偏离了他需要去的地方。
Kali ĵetiĝis fulmrapide vizaĝaltere. DP.184 加利很快地脸朝下扑倒在地。
kliniĝado antaŭ ŝajnaj aŭtoritatoj OV.387 屈服于貌似权威
具体用法如下：
A. 与动词词根连用，表示“有意无意地过渡到新状态”，这种新状态是因任何人（包括主语）的动作而产生的。它可以：
1. 加在不及物动词后，-iĝ-的前面隐含着分词后缀-anta或-inta的意思。例如：ĉesiĝi 渐渐停下，dormiĝi 睡着，droniĝi 溺死，kuŝiĝi 躺下，sidiĝi 坐下，stariĝi 站起，等。又如：
Ĉesiĝis la pluvo el la ĉielo. Gn.8:2 天上的大雨止住了。
Li falis sub la radojn de veturanta vagonaro kaj mortiĝis. Ek.39 他跌倒在驶来的火车车轮下，死去了。
[La ĉapo,] flugante, pendiĝis sur la branĉoj de la arbeto. Ek.39 帽子飞啊飞，挂在了小树树枝上。
2. 加在及物动词后，-iĝ-的前面隐含着分词后缀-ata或-ita的意思；因此，它实际上是把及物动词变成了不及物动词。例如：aŭdiĝi 被听见／传来声响，finiĝi 结束／终止，komenciĝi 开始，naskiĝi 出生／诞生，renkontiĝi 相遇／见面，rompiĝi 被打碎／被折断，troviĝi 被找到／存在（于某处）／（某处）有，vidiĝi 显现／出现，等。又如：
Jen montriĝis tero. FA.1-56 （她面前）展现的是一片陆地。
La koro al mi premiĝas. H.177 我感到心头作恶。
Profundaj planoj detruiĝas. H.183 深邃的计划毁灭了。
la faroj, kiuj fariĝas sub la suno Pr.2:17 在日光之下所行的事
Kio vendiĝas kaŝite, vendiĝas plej profite. PE.955 暗中出售的东西，最有利可图。
Li ekscitiĝas kiel bolanta lakto. PE.1321 他像煮沸的牛奶那样容易激动。
Kolektiĝas pacaj batalantoj. FK.298 和平战士聚在一起。
La tero baldaŭ kovriĝis de smeralda verdaĵo. F.1-148 大地很快就覆盖了绿油油的植物。
B. 与非动词词根连用，表示“有意无意地过渡到新状态；获取某种新特性”；在后缀-iĝ-前面，原词的词尾-a或-e要省略。它可以：
1. 加在形容词词根后，例如：akriĝi (= iĝi akra) 变得锋利／加剧，altiĝi 升高／上升／上涨，blindiĝi 变盲／失明，boniĝi 变好／好起来，pretiĝi 做好准备／就绪，resaniĝi 恢复健康／痊愈，riĉiĝi 变富／发财，verdiĝi 变绿，等。又如：
Larmo virina baldaŭ sekiĝas. PE.1276 女人的眼泪干得快。
Ili mutiĝas kiel ŝtono. Er.15:16 他们如石头寂然不动。
Ŝi [= Eva] gravediĝis, kaj ŝi naskis Kainon. Gn.4:1 夏娃怀孕，生了该隐。
2. 加在副词词根、介词或词缀之后，例如：aliĝi (= veni al, sin meti al) 来到／加上／加入到，disiĝi (= iri disen) 走散／分手，kontraŭiĝi 变为反对／对立起来，retroiĝi 折回／退缩回去／变卦，subiĝi 降下／落下，supriĝi 向上升，等。又如：
kuniĝi en la domo de siaj gepatroj OV.390 在自己父母家中团聚
La simpla lernado kaj uzado de Esperanto, neniun devigas aliĝi al ia ideo. OV.378 单纯学习和使用世界语，并不等于加入某种思潮。
La eŭfemismo nepriĝis kiel strukturiga ero de la politika diskurso. Tx 委婉说法作为政治演说中的建构成分变得绝对有必要。
3. 加在非合成的名词词根后，可分析为将-iĝ-加在由该词根派生而来的形容词形式后。例如：nubiĝi (= iĝi nuba) 变得多云／被云遮住，entuziasmiĝi (= iĝi entuziasma) 变得有热情／热情起来，等。
4. 加在“前缀性介词＋名词词根”之后，根据不同的介词，后缀-iĝ-具有不同的意思，但是该名词始终是介词的补足成分。
①与地点介词连用时，后缀-iĝ-意为“有意无意地进入某地”。例如：albordiĝi 靠岸，devojiĝi 偏离正道，enkaleŝiĝi 上四轮马车，enlitiĝi 上床（睡觉），ensabliĝi 被推入沙中，enŝipiĝi 上船，entombiĝi 被葬入坟墓，enviciĝi 进入行列，subakviĝi 沉入水下／潜入水中，surkruciĝi 被钉死在十字架上，surlagiĝi 到湖上去／落在湖面上，surmariĝi 出海（航行），surteriĝi（飞机）着陆／降落，等。
②与表缺少或去除的介词连用时，后缀-iĝ-意为“不再有…／失去某物”。例如：detroniĝi 被废黜，senfoliiĝi（树）落叶，senmaskiĝi 摘下（自己的）面具／失去伪装，senplumiĝi（全身）羽毛脱落，senvualiĝi 摘去（自己的）面纱／暴露，等。有时也用前缀mal-，例如：malamikiĝi 不再是朋友／成为仇敌，mallumiĝi 变暗／黑下来，等。
C. 从所有的iĝ动词上都可以有规则地派生出：
1. 名词，意为“变化者的状态（stato de -iĝanto）”。例如：aliformiĝo de vesto 衣服变样／换装，blindiĝo 致盲，cikatriĝo 结疤，homa amasiĝo 人的群聚，malamikiĝo 成为仇敌，noktiĝo 入夜，paŝtiĝejo 牧场，等。
2. 形容词，意为“变化中的／可以变化的（-iĝanta, povanta -iĝi）”。例如：balanciĝa foliaro 摇曳的树叶，ĉagreniĝa mieno 苦恼的表情，distingiĝa junulo 与众不同的年轻人，genuiĝantaj figuroj 跪着的人物塑像，等。
3. 副词，意为“以变化的方式（en -iĝa maniero）”。例如：distriĝe respondi 漫不经心地回答，edziĝe kunvivadi 夫妻共同生活，ekscitiĝe babili 激动地唠叨，等。
D. 独立使用：iĝi，是不及物动词，意思同后缀-iĝ-；它常常用来代替fariĝi（开始存在／变成），特别是在诗歌中。例如：
La am’ ebria iĝis edzodevoj. Pm.152 狂热的爱变成了丈夫的职责。
Se ni revidos nin / mi iĝos pia. Pm.738 如果我们再次相见，我会变得虔诚。
Frat’, ĉu iĝos fianĉa soleno? ST.254 老兄，这订婚礼是不是办？
La lernejknaba buklaro iĝas lastmoda. PP.116 那学童的一头卷发变得最新潮了。
返回世界语学习问答栏目