La Dek-oka Leciono
第十八课
【Tipaj frazoj】
- Petro surtabligis la pomojn (la bombonojn, la ovojn, la librojn).
- La ŝipo albordiĝis (direktiĝis al la bordo, proksimiĝis al la bordo).
- Li estis en la ĝardeno (domo, ĉambro), kie mia fratino legis la interesan libron.
Teksto
Kiel Kolumbo Eltrovis Amerikon
Iu ideo naskiĝis en la kapo de la hispana reĝo. La ideo estis, ke oni devas eltrovi Amerikon. Li venigis Kolumbon kaj demandis lin, “Kolumbo, ĉu vi povas eltrovi Amerikon?”
“Jes, mi povas!” aŭdiĝis la respondo.
Post kelkaj tagoj Kolumbo jam enŝipiĝis kun granda ovo en la mano. Oni enŝipigis ankaŭ la necesajn aĵojn, kaj komenciĝis la historia ekspedicio. Dum la tuta vojaĝo Kolumbo sidis en la kajuto kaj penis starigi sur la tablo la grandan ovon. Kelkajn semajnojn poste li fine sukcesis fari tion, kaj tuj la kapitano sciigis al li, ke Ameriko jam vidiĝas. “Mi scias,” respondis Kolumbo, “ĉar la ovo jam staras sur la tablo.”
Nun la ŝipo direktiĝis rekte al la tero, kaj post nelonge ili jam albordiĝis. Surborde staris granda amaso da indianoj. Kolumbo kun siaj homoj elŝipiĝis, enboatiĝis kaj remigis sin al la bordo, kie la unuan fojon en la historio li starigis siajn piedojn sur la Amerika tero. Li proksimiĝis al la indianoj kaj demandis ilin, “Ĉu vi estas indianoj?” Kaj ili respondis, “Jes, ni estas indianoj. Sed ĉu vi estas Kolumbo?”
Post kiam aŭdiĝis la jesa respondo, la indianoj paliĝis kaj ekkriis, “Ho ve, nun ni eltroviĝas.”
Vortoj (生词）
| Kolumo 哥伦布 | kapo 头 |
| Ameriko 美洲 | oni（不定代词）某人，人们 |
| ideo 念头，想法 | ŝipo 船 |
| reĝo 国王 | mano 手 |
| ovo 蛋，鸡蛋 | bordo 岸 |
| necesa 必要的，必需的 | amaso 一群，一堆 |
| historio 历史 | indiano 印第安人 |
| ekspedicio 远征，探险 | boato 小船 |
| vojaĝi 旅行 | remi 划 |
| kajuto （船）舱 | fojo 次，一次 |
| sukcesi 成功 | piedo 脚 |
| tuj （副）立即，马上 | tero 土地 |
| scii 知道 | pala 苍白的 |
| direkti 转向何处 | Ho ve 哎呀 |
| rekte 对直 |
【概说】
这一课着重讲解了结尾词-ig和-iĝ的用法，另外，出现了-ke引导的定语从句。
一、结尾词-ig：
-ig可以加在一些词末，使这个词变为及物动词，有“使……做（成为）……”之意。
- 加在不及物动词后，使不及物动词变为及物动词。如：
veni（来）——venigi（使……来）：
La reĝo venigis la viron.（国王叫那人来。）
sidi（坐）—— sidigi（使……坐）：
Mia patro sidigis sian amikon. （我父亲让朋友坐下。）
stari（站）——starigi（使……站）：
La instruisto starigis la studentojn.（老师让学生站着。）
- 加在形容词之后，使该形容词变为及物动词，有“使……怎样……”之意：
blanka（白色的）——blankigi（使……变白）：
La vetero blankigis la florojn.（气候使花变白了。）
verda（绿色的）——verdigi（使……变绿）：
Li verdigis la tablon.（他将桌子涂成绿色。）
- 加在一个名词后面，名词前面再加上一定的介词，表示将其他人或物弄到什么地方去：
bordo（岸边）——albordigi（使……靠岸）：
La kapitano albordigis la ŝipon.（船长使船靠岸。）
tablo（桌子）——surtabligi（将……放在桌子上）：
Kolumbo surtabligis la ovon.（哥伦布将鸡蛋放在桌子上。）
ŝipo（船）——enŝipigi（将……装进船）：
La kapitano enŝipigis la necesajn aĵojn.（船长将必需的物品装上船。）
二、-iĝ 加在一些词类后表示某物自己变得怎么样了。
- 加在及物动词后，使该及物动词变成具有被动意义的不及物动词：
eltrovi（发现，找到）——eltroviĝi （被找到）：
Ameriko jam eltroviĝis.（美洲被发现了。）
- 加在不及物动词后，表示主语开始做什么：
sidi（坐）——sidiĝi（坐下，即由其他姿势转到“坐”的动作，从开始“坐”到“坐下”这个期间的变化过程）：
Li staris kaj poste li sidiĝis.（他站着，然后坐下。）
Li sidiĝis sur la seĝon kaj nun li sidis sur la seĝo.（他坐上椅子，现在在椅子上坐着。）
- 加在形容词后表示某物自己变得怎样了。
blanka（白色的）——blankiĝis（变白）：
La floroj blankiĝis.（花变白了。）
- 加在名词后，前面再加上介词，表示某物自己到了什么地方：
ŝipo——enŝipiĝi（上船）：
La kapitano enŝipiĝig kun Kolumbo.（船长于哥伦布一道上了船。）
lito（床）——enlitiĝi（上床）：
La knabo enlitiĝis.（那男孩上床了，或睡觉了。）
bordo（岸边）——albordiĝi（靠岸）
La ŝipo albordiĝas.（船正在靠岸。）
三、以kie引导的定语从句：
前一课讲过以kiu引导的定语从句。当被修饰的词表示人或物，可以用kiu引导定语从句。如果被修饰词表示某个地点时，则用kie引导定语从句。kie叫作关系副词，表示地点。
Ne iru en la ĉambron, kie via patro legas libron.（别走进你父亲正在读书的房间去。）句中，kie via patro legas libron = via patro legas libron en la ĉambro.
Li estas en la ĝardeno, kie lia fratino ludas.（他在他妹妹玩耍的那个花园里。）在句子中，kie = en la ĝardeno。
与kiu一样，kie在句子中也有双重作用：一方面复指前面表示地点的名词，一方面在从句中作状语，表示地点。
【句型与课文注释】
- 这一课的题目是：哥伦布是怎样发现的美洲。
哥伦布，意大利十五世纪航海家，八十年代移居西班牙，受命探险，曾到过中美洲等地，使新大陆的发现者。1492年奉西班牙国王之命携带指中国皇帝的国书率船队赴中国，但未成功。后又多次率船探险，他曾把他到达的地方误认为是印度，因此称当地居民为“印第安人”。由于他探险有功，曾红极一时，历史上也是一位很知名的人物。但他晚年不得志，贫病交加，抑郁而死。
本科课文并不是讲哥伦布怎样发现新大陆或美洲的纪实，而是作者将历史上传说的两个故事柔和到一起，写成了一个笑话体的故事。
- La homoj remigis sin al la bordo.那些人把自己划向岸边（人们划到岸边）。
remi是划船之意，remigi sin 即使自己划船，al la bordo, 向岸边而去。
si是第三人称反身代词。不管主语是单数还是复数，都用si. si不能加复数。但它的形容词形式修饰复数名词时，要加复数，这是为了与被修饰的名词保持数的一致。
- Iu ideo naskiĝis en la kapo de la hispana reĝo.西班牙国王的脑子里起了一个念头。
- La ideo estis, ke oni devas eltrovi Amerikon:这个念头是，人们必须找到美洲。
ke引导的从句是以一个句子的形式作表语，叫表语从句。ke的用法与它在宾语从句中的用法一样，只起连接作用，不充当句子成分。
- aŭdiĝis la respondo:听见了回答。
la respondo是主语。aŭdiĝis 由 aŭdi 加-iĝ构成。这里表示被听见。
- aĵojn:物品。
-aĵ 是表示具体事物的结尾词，也可以当词根用，表示物品。
- komenciĝis la historia ekspedicio:这个具有历史意义的远征（探险）开始了。
la historia ekspedicio 为主语。komenciĝis：开始。komenci是及物动词，表示某人开始做某事。如果不能发生动作的某事作主语，则用-iĝ加以变化，表示某事被其他人开始做，实际上是被开始之意。
- kelkajn semajnojn poste:几周以后。
kelkajn semajnojn 使名词词组加宾格作副词用，充当状语。poste 是介词变成的副词。这个短语也可以写成 post kelkaj semajnoj。
- Li fine sukcesis fari tion:他终于成功地将鸡蛋直立在桌子上了。
fari tion 实际上等于 starigi la ovon。这句话可改写为 li fine sukcesis starigi la ovon sur la tablo。 starigi 在句子中作宾语。
- kaj tuj la kapitano sciigis al li, ke Ameriko jam vidiĝas.紧接着船长就来告诉他，美洲已经看到了。
ke 从句是直接宾语，al li 是间接宾语。sciigi由scii（知道）加-ig而成。sciigi 意为“使……知道”，译为“告诉”。sciigi al li 也可以改写为sciigi lin。
vidiĝas 用的是相对时态。
- Nun la ŝipo direktiĝis rekte al la tero:船现在对直向那片陆地驶去。
direktiĝis: 被转向某个方向。
- post nelonge:不久以后。
介词后可以用表示时间的副词。
- surborde:在岸上。
surborde = sur la bordo
surtable = sur la tablo
surŝipe = sur la ŝipo
- kie la unuan fojon en la historio li starigis siajn piedojn sur la Amerika tero:在那里他有史以来第一次踏上美洲的土地。
kie 引导定语从句修饰bordo。la unuan fojon等于je la unua fojo。宾格取代介词，使这个名词具有副词的功用作状语。
- post kiam aŭdiĝis jesa respondo:听到肯定的回答之后。
post是介词，只能引导一个短语。要用一个从句表示这种时间，post后应加 kiam。jesa 是 jes 的派生词，表示肯定。
- Nun ni eltroviĝas:我们被发现了。
前面讲过，这篇课文是传说的故事编造而成。后面的这句话听了令人发笑，不要信以为真。
Gramatiko （语法）
一、表语从句
以一个句子的形式修饰说明逐句的主语，在主句中充当表语，这就叫表语从句。如：
La demando estas, ke li ne komprenas tion. （问题是他对此一窍不通。）
表语从句可由连词ke引导，也可由其他疑问词引导。如：
La demando estas, kiam ni komencos la aferon（问题是我们什么时候开始这项工作。）
La demando estas, ĉu ni iras aŭ ne.（问题是我们是走呢还是不走。）
ĉu 在表语从句中的用法与宾语从句中的用法是相同的，表示“是否”。
注意：1）表语从句要用相对时态。2）当主语是表示愿望或命令时，表语从句的谓语动词可用命令式。如：
Lia ordono（命令）estas, ke ni tuj ekiru.（他的命令是：我们马上出发。）
二、直接引语和间接引语
当我们引用别人的话时，可以用别人的原话，也可以用自己的话把意思转述出来。如果是引用的原话，被引用部分就称为直接引语；如果是转述，则称为间接引语。
- 直接引语
直接引语通常用引号 “ ” 来表示。叙述的句子可以放在直接引语之前，也可以放在中间或最后。
1）叙述的句子放在引语之前时，叙述句子后用冒号或逗号。如：
Li diris: “Mi estas laca.”
他说：“我累了。”
2）叙述的句子放在当中时，叙述句多用倒装，句末可视情况而选用逗号或句号。
“Mi estas laca,” diris la kapitano, “sed mi volas daŭrigi la laboron.”
“我疲倦了，”船长说，“但我要继续工作。”
当前后两部分引语是一个连贯的句子时，叙述的句子后应用逗号，后一部分的句首必须用小写字母。
但前后两部分引语是两个独立的句子时，叙述的句子后应用句号，后一部分引语的句首要用大写字母：
“Vi estas tre mallaborema,” diris la patro. “Vi devas labori diligente!”
“你太懒惰了，”父亲说。“你应当勤奋地工作！”
- 间接引语：
直接引语改为间接引语时，间接引语实际上变成一个宾语从句，这个从句要用相对时态。简单地讲，直接引语变为间接引语后，引语部分的时态不发生变化，仍保持直接引语原有的时态。但要注意间接引语部分的人称要作相应的变化。
Ŝi diris, “Mi estas laca.” 变为
Ŝi diris, ke ŝi estas laca.
Mi demandis lin, “Kion vi faris?” 变为
Mi demandis lin, kion li faris.
同义词
Vidi, Rigardi
这两个词的共同之点都是用眼睛看某物。但在意思和用法上有较大的区别。
vidi 是及物动词，rigardi 既是及物动词又是不及物动词。
rigardi 是指“看”的过程，意为“看”、“注意看”；vidi 则是“看”的结果，有“看见”、“看到”的意思。如：
Mi rigardas atente sed mi ne vidas tion.
我注意看却没有看到。
La maljuna viro rigardis al mi dum longa tempo.
那老头儿打量了我老半天。
Hieraŭ mi ne vidis vin en la klasĉambro.
昨天我在教室里没有看见你。
kie la unuan fojon en la historio li starigis siajn piedojn sur la Amerika tero.
这句话应当写成 kie la unuan fojon en la historio li starigis siajn piedojn sur la Amerikan teron 吧，“踏上美洲的土地”，介词和宾格词尾可以指代动作的方向的啊。
原文：
kie la unuan fojon en la historio li starigis siajn piedojn sur la Amerika tero.
译文：
在那里他有史以来第一次踏上美洲的土地。
原文和译文的意思，并不严格相同。
如果从汉语译文看，原文 Amerika tero 应该用宾格词尾 -n。
但世界语原文 li starigis siajn piedojn sur la Amerika tero 原意是
“他开始了自己在美洲土地上的第一步”，并没有动向的意思，所以 Amerika tero 用主格。
Dankon!
我想问一下，假如短语加宾格词尾能够省略介词作状语，那会不会和原本的宾语混淆？这种用法有什么限制？
看不懂。能否举例说明？
例如，“我给你一个苹果”不能说成是”Mi donas vin pomon”,只能说”Mi donas al vi pomon”。
世界语里一个及物动词不能同时有两个直接宾语，这时，应一个用直接宾语，另一个用间接宾语。
pomon 为直接宾语， al vi 间接宾语。
此时，间接宾语不能用+N的宾格替代，即不能说Mi donas viN pomon。
kie la unuan fojon en la historio li starigis siajn piedojn sur la Amerika tero.
这句话里la unuan fojon en la historio省略了介词
不会被认为是starigis的宾语吗
不会的，一般表示时间，数量，度量衡都可以用宾格表示。例如：Mi altas 1. 75 metrojn kaj pezas 65 kilogramojn. 我身高一米七五，体重65公斤。