La Dudek-kvara Leciono
第二十四课
【Tipaj frazoj】
- Estas ridinde (interese), ke li tion ne komprenas.
- Vi devas iri tien (reveni hejmen, ellerni Esperanton) kiel eble plej rapide.
- Kiam mi envenis la ĉambron, ŝi estis skribanta longan leteron (estis leganta libron, estis faranta sian hejmtaskon).
- Mi jam estas fininta mian laboron (estas skribinta la leteron, estas leginta la libron).
- Ĉu vi estas ludanta gitaron (violonon, futbalon, dramon)?
Jes, mi estas ludanta gitaron (violonon, futbalon, dramon).
Teksto
Akiri Monon per Laboro
Iu viro havis filon tre mallaboreman. Dum lia tuta vivo, la patro nutris lin ĝis, fine, la patro maljuniĝis kaj malsaniĝis.
Tiam li diris al sia edzino, “Mi estas testamentonta mian tutan havaĵon al iu fremdulo; mi lasos la filon sen heredaĵo. Mi trovas lin tre mallaborema. Li estas la plej mallaborema junulo en la mondo. Li povas akiri nenion per laboro.”
La patrino, kiu tre amis sian filon, decidis helpi al la filo. Ŝi donis al li oran moneron, kaj diris, “Prenu ĝin, filo mia, kaj forestu ie ĝis la vespero! Tiam, revenu kaj aliru al la patro; donu al li tiun ormoneron kaj diru, ke vi perlaboris ĝin.”
La filo agis tiel. Vespere, li revenis, aliris al sia patro, kaj donis al li la ormoneron. La patro prenis la moneron kaj ĵetis ĝin en la fornon, kaj li diris, “Ne vi perlaboris ĉi tiun!” La filo ekridetis kaj eliris.
La patrino komprenis la aferon, kaj ŝi diris al sia filo, “Estas klare, ke ni ne povas trompi la patron, filo mia. Vi mem devas eklabori.”
La filo foriris, kaj li laboris dum tuta semajno. Tiam, li revenis kaj donis al la patro ormoneron. La patro prenis ĝin kaj denove ĵetis ĝin en la fornon. Li diris, “Ne, filo, por tiu monero, ne vi laboris.”
La filo saltis al la fonto kiel eble plej rapide. Per nuda mano, li elpuŝis el la fajro la moneron, kaj kriis, “Dum la tuta semajno, mi estis laboranta por akiri tiun moneron, kaj vi ĵetis ĝin en la fajron?!” Tiam lia patro diris, “Jes, nun mi kredas, ke vi mem estis laboranta por tiu monero dum la tuta semajno.”
Vortoj (生词)
| ellerni 学会 | agi 行动 |
| hejmtasko 家庭作业 | ĵeti 扔 |
| ludi 游戏，演奏，表演 | forno 火炉 |
| violono 小提琴 | trompi 欺骗 |
| futbalo 足球 | nuda 裸露的 |
| dramo 话剧 | puŝi 推 |
| grava 重要的 | fajro 火 |
| akiri 获得 | ami 爱 |
| nutri 喂养，抚养 | vera 真正的 |
| testamenti 遗嘱，遗留 | fremda 外国的，陌生的 |
| heredi 继承 | ie （副）某处 |
| -er （接尾）表构成某物的分子 | |
| -ĉj （接尾）表男性爱称 | |
| -nj （接尾）表女性爱称 | |
【概说】
这一课的语法重点是主动分词构成的几种复杂时态。
我们已经学过的时态有三种，即一般现在时，一般过去时和一般将来时。但仅有这三种时态是不够的。为了表达更准确、更复杂的时空观念，我们还得使用更为复杂的时态形式。
除了已经学过的三种时态外，世界语还有其他九种时态。这九种时态的构成都与动词分词有关，是由分词加连系动词构成的。如：
Li estas skribanta la leteron. （他正在写信。）
其中，skribanta 是分词，与 estas 一起构成现在进行时态。
一、什么是分词？
分词分为两大类，主动分词和被动分词。本可先讲主动分词。
主动分词表示主动语态，即主语是动词的执行者。主动分词由动词词根加上适当的词尾构成。这些词尾有三个：-anta, -inta, -onta.
主动分词根据动作完成与否分为三种式：
1）现在式：以动词词根加 -anta 构成，表示动作正在进行，如 skribanta （正在写）；
2）过去式：以动词词根加 -inta 构成，表示动作已完成，如 skribinta （写完了）
3）将来式：以动词词根加 -onta 构成，表示动作将要进行，如 skribonta（将要写）
二、以上三种形式的分词与连系动词 esti 一起构成如下时态：
| 1. 现在 | 进行时：Li estas skribanta la leteron. （他正在写信。） |
| 完成时：Li estas skribinta la leteron.（他已写完信。） | |
| 将来时：Li estas skribonta la leteron. （他将要写信。） |
| 2. 过去 | 进行时：Li estis skribanta la leteron matene. （他早上一直在写信。） |
| 完成时：Li estis skribinta la leteron je la oka matene. （早上八点钟时他已写完信。） | |
| 将来时：Li estis skribonta la leteron.（他（过去某时）正要写这封信。） |
| 3. 将来 | 进行时：Li estos skribanta la leteron ĉi-vespere. （今晚他将在写信。） |
| 完成时：Li estos skribinta la leteron je la oka ĉi-vespere. （今晚八点他将以写完这封信。） | |
| 将来时：Li estos skribonta la leteron je la oka ĉi-vespere.（今晚八点他将着手写信。） |
三、各种时态的用法：
- 现在进行时态：表示动作目前正在进行，如：
Li estas skribanta la leteron.
- 现在完成时态：表示目前已完成某个动作，但我们在谈论它，因此与目前有关，故用现在完成时。现在完成时可以与一些表示“现在”的时间状语连用：
Li estas skribinta la leteron nun.
- 将来时态：表示某一动作将要发生，但还未发生：
Li estas skribonta la leteron.
我们以上面三种时态为基础，再去类推其他的时态就容易了。estas 是上面三种时态中必不可少的成分。estas 本来就是现在时态，准确地讲，叫一般现在时态。但一般现在时可以表示正发生的事或目前一个阶段经常发生的事，不一定强调眼下正在进行。因此，用 estas 再加分词，就可以强调这种一般时态不能强调的东西。如：
Li ofte legas la libron. 他经常读那本书（但眼下不一定在读）。
Li estas leganta la libron. 他正在读那本书（这就表示眼下，强调“正在”而不是经常了）。
以 estas 加分词构成的三种时态叫“现在……时”，同样，以 estis 构成的三种时态叫“过去……时”，以 estos 构成的三种时态叫“将来……时”。最常用的是以 estas 和 estis 构成的六个时态。
使用这种时态时要注意：分词在实质上是动词，带有动词的一切特征，即可以带宾语、状语等；但在形式上，它们是以形容词词尾结尾的所以，要注意数的一致问题。比较：
Li estas skribonta la leteron.
La knaboj estas skribantaj la leteron.
上面所讲的几种时态比较复杂，非到迫不得已时才使用。在一般情况下，只要不引起误解，都可以用三个一般时态来代替。
【句型与课文注释】
- Estas ridinde, ke li tion ne komprenas:他连这都不懂，太可笑了。
1）ridinde 由 ridi 加词尾 -ind 构成。
2）ke li tion ne komprenas 是由 ke 引导的主语从句，作主语。这种主语从句本来应该放在前面，但因为太长，为避免头重脚轻，放在后面去了。
3）当主语从具有表语时，表语不能用形容词而需用副词。
- Vi devas iri tien kiel eble plej rapide:你应尽快去那儿。
kiel eble plej rapide 是比较等级中的强调形式。这种用法比较固定，作状语用，表示：“尽可能……地”。其中 rapide 可以就情况换为其他副词，如：kiel eble plej diligente（尽可能勤奋地）。
- ellerni:学会。由 el + lerni 构成。el 可以当接头词用，具有“完成”、“会”之意。又如：eltrinki（喝完）；elkreski（长成）；elpagi（付清）；ellabori（完成）等。
- envenis la ĉambron:走进房间。像 veni, iri, kuri 等类似的不及物动词加上 en 之后，就构成了及物动词，可以直接用宾格名词。这种形式也可以再加介词 en: envenis en la ĉambron. 不过，这是没有必要的。envenis la ĉambron 与 venis en la ĉambron 意思完全一样。
- ludi这个词有好几种意思，如“打足球”可以用它表示“打”，“拉提琴”可以用它表示“拉”，“演戏剧”可以用它表示“演”等。
- Akiri Monon per Laboro:靠劳动挣钱。动词不定时可以用在标题中。
- Dum lia tuta vivo, la patro nutris lin ĝis, fine, la patro maljuniĝis kaj malsaniĝis:父亲一直抚养他，直到自己最后年老多病。lia tuta vivo 中的 lia 指儿子。
ĝis 可以当连词用，引导表示间的状语从句。fine 在从句中作状语。
- havaĵo:财产。havi 为“有”，加上 aĵo 表示财产。
- fremdulo:外人，即非家里人。老头儿因恨铁不成钢，一气之下，想将财产遗赠给外人。
- Mi lasos la filon sen heredaĵo:我一点财产也不留给儿子。或：我不让儿子继承任何财产。
- monero:硬币。-er 表示构成分子、颗粒等。ora monero 意思为金币。
- Prenu ĝin, filo mia, kaj forestu ir ĝis la vespero:拿去吧，我的孩子，晚上再回来。
1) forestu ie: 离开这里到某个地方去。
2) 注意 ĝis 的翻译。
- perlabori:以劳动挣得。由 per 加 labori 构成。注意 per 在这种复合词中的特殊含义。
- la filo agis tiel:儿子照此办理。tiel: 如此。
- Ne vi:并不是你。
- Vi mem devas eklabori:你自己应当开始劳动了。mem 是副词。
- Peĉjo:亲爱的彼得。接尾词 -ĉj 表示爱称，用于男性。一般加在单词的第一个元音后。再如：paĉjo: 爸爸；oĉjo: 叔叔。
- panjo:妈妈。-nj 表示女性爱称，与 -ĉj 的使用方法相同。
Gramatiko （语法）
副词表语总结
这里，我们只谈表示特征、性质、情感等的副词表语。
我们已经学过的几种副词表语在用法上极易误用为形容词。如：
Estas ne eble, ke li povas ellerni tian lingvon. （他能学会那样的语言，这是不可能的。）
eble 是副词作表语。在汉语和许多其他语言中，都习惯用形容词；因此，有必要把这个问题系统地归纳一下，以免误用。
副词作表语有如下三种情况：
- 无主句
这多见于表示天气或气候等的句子。这种句子很少用主语，所以叫无主句。表示性质特征等的表语只能用副词，不能用形容词。
Estas tre varme hodiaŭ. 今天真热。
Estis malvarme hieraŭ. 昨天天气很冷。
- 不定式作主语，而表语是表示性质、特征及感觉的，不能用形容词充当，只能用副词：
Estas tre grave por ni fari tion. 做那件工作对我们来说是很重要的。
Estas tre necese enŝipigi la aĵojn. 把那些东西东西装上船是必要的。
- 用从句作主语时，表示性质特征的表语也必须用副词：
Estas klare, ke ni ne povas trompi vian patron. 我们不能欺骗你父亲，这一点很清楚。
Estas bone, ke vi finis la taskon. 你完成了任务，这很好。
同义词
dum, kiam
dum作连词用时，与 kiam 用法很相近。但是意思上却有些区别。
dum 从句中的动词只能是表示可以持续一段时间的动作；表示瞬间动作的动词是不能与 dum 用在一起的。如：Li laboris tre bone, dum li restis en kamparo. （他在农村时，工作很不错。）动词 resti 表示一段持续的动作，不是瞬间的动作。如我们不能讲 dum li mortis, ŝi estis en alia ĉambro, 因为 mortis 是瞬间动作。人死如灯灭，就那么一瞬间，不可能持续，老是“死”个不停。
要表示刚才 mortis 这个句子，不用 dum, 而要用 kiam。kiam 可以与表示瞬间动作的动词连用。如：Kiam li mortis, ŝi estis en alia ĉambro. 再如：Kiam li foriris, li estis ne kontenta. 当然，kiam 也可代替 dum 与表示持续动作的动词连用。但这时，我们宁可用 dum ，更能确切的表达句子所要表达的意思。