| 世界语教程 | Kurso de Esperanto | 魏以达、刘祖军 合编 |
La Dudek-sesa Leciono
第二十六课
【Tipaj frazoj】
- Ni festu nian rikolton (vian naskiĝtagon).
- Ĉu mi havas la honoron inviti vin (fari tion)?
Teksto
Arakido
Malantaŭ nia domo estis peco da nekulturita tero. Mia patrino diris, “Estas domaĝe lasi la teron nekulturita. Se vi ŝatas arakidon, do ni preparu ĝin por kultivi arakidon.” Kun plezuro, mi kaj miaj gefratoj akceptis ŝian proponon kaj eklaboris. Ni aĉetis semojn, plugis la teron kaj akvumis ĝin. Post kelkaj monatoj, ni faris rikolton.
La patrino diris, “Hodiaŭ vespere ni festu nian rikolton. Al la festado ni invitu vian patron, ĉu bone?” Ni ĉiuj jesis. Ŝi preparis kelkajn frandaĵojn el la arakidgrajnoj. Ŝi proponis, ke ni festu en la kiosko de la ĝardeno.
En tiu vespero, la vetero estis ne tiel bona, tamen venis mia patro. Tio estis malofta afero. La patro demandis, “Ĉu vi ŝatas arakidon?”
Ni unuvoĉe respondis, “Jes!”
“Kiu povas paroli pri la bonoj de arakidoj?”
Mia pli juna fratino diris, “Ĝi estas bongusta.”
Mia pli juna frato diris, “Ĝi donas oleon.”
Mi diris, “Ĝi estas facile aĉetebla pro malkareco kaj tial ŝatata de ĉiuj. Tio estas ĝia bono.”
La patro diris, “Arakido havas multajn bonojn, tamen la plej granda el ĝiaj bonoj estas tio: Ĝi kaŝas siajn malgrandajn grajnojn en la tero, ne allogas homojn per sia bela koloro, kiel pomoj, persikoj kaj granatoj, kiuj pendas sur la arboj. Ĝi kreskas modeste. Laŭ ĝia aspekto, oni ne povas scii, ĉu ĝi estas jam fruktinta. Tion oni povas scii nur post kiam oni elradikigos ĝin.”
Ni diris, “Jes.” Ankaŭ la patrino kapjesis.
Li daŭrigis, “Vi devas fariĝi utilaj kiel arakido.”
Mi diris, “Do, ni devas esti homoj vere utilaj sed ne vantaj.”
“Tio estas mia espero al vi,” li diris.
Ni formanĝis la frandaĵojn kaj disiĝis en la profunda nokto, tamen la vortoj de la patro gravuriĝis en mia koro.
Vortoj (生词)
| arakido 花生，落花生 | kultivi 耕耘，培植 |
| plezuro 愉快，惬意 | plugi 耕，犁，锄 |
| akcepti 接受，同意，接待 | gravuri 刻，雕刻 |
| festi 庆祝 | dato 日期 |
| franda 好吃的，令人垂涎的 | propono 提议，建议 |
| kiosko 凉亭，小亭子 | prepari 准备 |
| gusto 味，滋味 | voĉo 声音 |
| kaŝi 隐藏 | oleo 油 |
| logi 引诱，吸引 | tial 因此，所以 |
| persiko 桃子 | grajno 种子，颗粒 |
| modeste 谦虚的，朴实的 | koloro 颜色，色彩 |
| frukti 结果实 | granato 石榴 |
| utila 有用的，有益的 | aspekto 外表，容貌 |
| vanta 华而不实的，虚荣的 | radiko 根 |
| espero 希望 | vorto 词，生词 |
| profunda 深的 | honoro 荣誉 |
| -um （接尾）其他接尾词不能表达的意思，用-um | |
| dis （接尾）表示分散 | |
【概说】
本课基本上未出现新的语法现象，但文中所涉及的语法项目是比较多的，重点是复习我们新近学到的一些语法项目。
【句型与课文注释】
- Arakido:花生，落花生。
这篇课文是许地山著名散文“落花生”的世界语译文。许地山是我国现代有名的散文家。这篇名为“落花生”的散文是他的代表作之一。文章朴实无华，就像这篇散文所要求人们要做一个朴实的人一样。
- nekulturita tero:空地，没有耕种的土地。
- Estas domaĝe lasi la teron nekulturita:让它荒着是很可惜的。
lasi la teron nekulturita 包含了一个复合宾语结构。lasi: 让，使……。
- preparu ĝin por kultivi arakidon:把它开出来种落花生。
- kun plezuro akceptis:愉快地接受。
kun plezuro 表示 akceptis 的方式，作状语。
- plugi la teron:犁地，耕地。plugi 较之 kultivi, 其动作较具体。
- akvumis ĝin:给地浇水。
接尾词 -um 用法很活，本身没有固定的意思。其他接尾词不能表达所要表达的意思时，可用 -um。如：
gusto（味）—— gustumi（品尝）
malvarma（冷）—— malvarmumi（感冒）
mano（手）—— mamumo（袖口）
okulo（眼睛）—— okulumi（眉目传情）
gasto（客人）—— gastumi（招待）
plena（满的）—— plenumi（完成）
proksima（近的）—— proksimume（大约，差不多）
- faris rikolton:收获。
动词 fari 的用法很灵活，不宜死译作“做”。它可以与许多具有动词意义的名词配合，表示出具体的动作。
- Ni ĉiuj jesis:我们都同意。
jes 本来是副词，但可以用作动词，表示同意的意思。它的反义词 ne 也可以用作 nei, 表示否定。
- frandaĵojn el arakidgrajnojn:用那些花生（仁）做成的精美食品。
这里不能用per，只能用el。per表示工具，el表示原材料。
- ne tiel bona:不是很好。
- tio estis malofta afero:那是很稀奇的事。
1）tio指父亲的到来。许地山年幼时，父亲因工作没有住在家里，很少跟孩子们在一起。所以说，父亲来临，实属少有的事。
2）malofta 意为“稀罕”、“少有”，不能译为“不常”。注意：mal- 构成的词与原来的词根形成反义，不要轻易用“不”来理解，如：bela —— malbela（丑），bona —— malbona（坏）。
- unuvoĉe:异口同声地，一致地。
- la bonoj:好处，优点，长处。
- bongusta:好吃的，味道好的。
- Ĝi donas oleon:它可以榨油。
- Ĝi estas facile aĉetebla pro malkareco kaj tial ŝatata de ĉiuj:落花生价格便宜，易于买到，因此人们都喜欢。
1）malkareco 的词根是 kar-a，表示昂贵，malkara 意为便宜。加上 -ec，指它的抽象性质等。kara 还有另外一个意思：亲爱的。
2）ŝatata 前面省略了 ĝi estas。
- tamen la plej granda el ĝiaj bonoj estas tio:然而，最大的好处是……
la plej granda 是 la plej granda bono 的省略。
19。 i kaŝas… sur la arboj: 它把自己的果实深埋在地下，不像悬挂在树上的苹果、桃子和石榴那样以斑斓的色彩来吸引人们。
kiel pomoj, persikoj kaj granatoj: 像苹果、桃子和石榴那样。kiel 是从属连词，引导一个省略了得比较状语从句。kiel 的意思及用法语下面句子类似：
Li povas kuri tiel rapide kiel ŝi (povas).
- Laŭ… fruktinta:人们不能根据外表知道是否已经结果。
- elradikigas ĝin:把落花生连根拔出来。el-radik-ig-as, 比较：surtabligila ovon 的结构。
- kapjesis:点头称是。kap-jes-is。
- fariĝi与 iĝi 同义，后面的成分是表语。这句中的 vi 只孩子们，是复数，因此表语 utilaj 须用复数。
- Do, ni devas esti homoj vere utilaj sed ne vantaj:因此，我们要做真正有用、谦虚朴实的人。
vere utilaj sed ne vantaj 是 homoj 的宾语。
- formanĝi:吃光，吃完。for 除表示距离外，还可以表示“完”。如：fortrinki（喝完）等。
- disiĝi:分手，dis-iĝ-i，这个词全是由接头接尾和词尾构成。
- tamen la vortoj de la patro gravuriĝis en mia koro:但是，父亲的话却铭刻在我的心里。
Gramatiko （语法）
构词法（一）
世界语各类词的构成很有规则。大多数词类都有统一的标志。词类与词类间可以互相转化。
构词方法有三种：转化、派生和合成。
通过改变词尾使词由一种词类变成为另一种词类的方法叫转化。如：
labori（动词）—— laboro（名词）
ridi（动词）—— rido（名词）
bona（形容词）—— bone（副词）
fojo（名词）—— foje（副词）
加上一定的接头接尾构成新词的方法叫派生。如：
amiko（朋友）—— amikino（女友）—— malamiko（敌人）
legi（读）—— relegi（重读）—— legejo（阅览室）—— legaĵo（读物）
sana（健康的）—— malsana（病的）—— malsanulo（病人）
有两个或两个以上的词合在一起成为一个新词的方法叫合成。如：
sur + voje —— survoje（在路上）
dormo + ĉambro —— dormoĉambro（寝室）
libro + vendejo —— librovendejo（书店）
banano + arbo —— bananarbo（香蕉树）
post + tago + mezo —— posttagmezo（下午）
二、定于从句小结
（一）常见的定语从句引导词有 kiu, kie, kio, kiam, kies, kia等。定于从句的引导词叫关系词。如关系代词 kiu, kio; 关系副词 kie, kiam; 关系形容词 kies, kia。
（二）关系词的用法
关系词的选择取决于被修饰词。如果被修饰词是表示人或物的意思，，可用 kiu，如：
La homo, kiu alvenis hieraŭ, estas mia amiko.
La libro, kiu estas sur la tablo, estas dika.
如果被修饰词是 tio, ĉio, nenio, io 等，关系词须用 kio，如：
Mi ne vidis tion, kion vi aĉetis.
如果被修饰的词是表示地点的词，可用 kie，如：
La ĉambro, kie ni dormas, estas mia dormoĉambro.
kie 可以用 en kiu 或类似的介词结构来代替，如：
La ĉambro, en kiu ni dormas, estas nia dormoĉambro.
如果被修饰的词表示时间，可用 kiam，如：
Ni devas lerni diligente dum la tempo, kiam ni estas junaj. （我们年轻的时候，应当勤奋学习。）
如果要表示被修饰词的定语形式，用 kies，如：
La knabo, kies patro mortis, estas tre malĝoja.
表示被修饰词的某种性质，用kia，如：
Mi ne havas tian interesan libron, kian vi havas. 我没有你有的那么一本有趣的书。
（kian 后可看作省略了被修饰词中原有的某些部分。kia 多与 tia 前后呼应。）
（三）关系词的数
被修饰词是单数，关系词就用单数，被修饰词是复数，关系词就用复数。定语从句的关系词涉及到数的只有 kiu 和 kia。如：
La ĉambroj, en kiuj ni dormas, estas niaj dormoĉambroj.
Mi ne havas tiajn librojn, kiajn vi havas.
（四）关系词的格
关系词的格与被修饰词无关。关系词用主格还是用宾格取决于它在从句中的地位。如：
La homo, kiu alvenis hieraŭ, estas mia amiko.（kiu 在从句中作主语，用主格）
La homo, kiun vi invitis, estas mia amiko.（kiun 在从句中作宾语，用宾格）
只有 kiu, kia, kio 涉及格的问题。
（五）关系词前可以用一定的介词，使用介词与否或使用什么样的介词，取决于所要表达的意思。如：
La ĉambro, en kiu ni dormas, estas nia dormoĉambro.
La loko, de kie vi venis, estas tre bela.
（六）翻译定语从句时，要注意有时不能强求译为定语从句。如：
Ezopo renkontis survoje iun piediranton, kiu demandis al li, “Kiom da tempo mi bezonas por atingi la urbon?”
伊索在路上遇见一个步行者，他问伊索：“我要花多少时间才能到达那个城市？”
如果译为“伊索在路上遇上一问他的步行者：‘我要花……’就不够好。
同义词
ricevi, akcepti
ricevi 和 akcepti 都有“收到”、“得到”的意思。但用法上有明显的区别。
ricevi 指收到东西的一种行为，不着重强调本人愿意不愿意接受，如收到信件，受到惩罚等。它只表示动作的过程是客观的。如：
S-ro Li ricevis leteron de sia amiko.
S-ro Li ricevis saluton de la knabo.
akcepti 意为“接受”，指经过考虑，自己同意或愿意接受，这多是主观方面的动作。如 ricevi inviton 只表示收到邀请，能不能应邀，这是没有明确指出的；如果用 akcepti inviton，那就表示不仅收到了邀请，而且还将应邀而去。如：
Li ricevis invitkarton, sed li ne akceptis la inviton. 他收到了请帖，但他没有接受邀请。