| 世界语教程 | Kurso de Esperanto | 魏以达、刘祖军 合编 |
La Dudek-oka Leciono
第二十八课
【Tipaj frazoj】
| 1. Ĉu vi | vidis aŭdis vidis |
la knabon | kuranta kantanta leganta |
en mia ĝardeno? |
| 2. La libro | aĉetita legita alportita |
de li estas interesa. |
| 3. | Promenante en la parko, Legante la libron, Laborante kun li, |
mi estis tre ĝoja. |
| 4. Gvidate de | la Komunista Partio de Ĉinio, Marksismo-Leninismo-Maozedongpenso, |
la ĉina popolo okupiĝas pri la konstruado de la kvar modernigoj kun granda peno kaj granda entuziasmo. |
Teksto
Dankon, Verda Stelo!
La 13-an de marto, 2003.
La horloĝo ĵus batis la trian.
Varmeta, bela posttagmezo. Pompas floroj, kantas birdoj kaj gajas vizitantoj en la Norda Termofonta Parko de Chongqing.
Subite, fulmerapide elveturas el la parko ŝarĝaŭto, kiu sin direktas malsupren kiel sago laŭlonge de la zigzaga ŝoseo.
Dek minutojn poste, enruliĝinte en la Naŭan Popolan Hospitalon, la veturilo haltas. Tre rapide desaltas de la veturilo kelkaj gejunuloj, kaj, elveturĉeliĝinte junulon serioze vunditan kaj portante lin, kuregas al la diagnozejo por seriozaj malsanuloj.
“Rapidu! Tempo signifas vivon!”
Svarmas kaj surpriziĝas pacientoj en la koridoro. “Ho, ĉielo mia! Kiel sangas la vundo!” Ja la portato estas serioze vundita je la kapo. La sango fluetas kiel rivereto…
Post pli ol du horoj, la vundito rekonsciiĝas. La kuracistoj demandas, ĉu la vundito kaj gejunuloj estas konatoj.
“Ne, ni ne konas lin,” respondas iu el la gejunuloj. “Hodiaŭ posttagmeze, promenante en la parko ni vidis lin falanta de balustrado kaj serioze vundita je akraj ŝtonoj. Ni tuj venigis ŝarĝveturilon kaj lin sendis ĉi tien.”
La kuracistoj laŭdas ilin pro ties helpo al la fremdulo, kaj la vundito ege emociiĝas.
Vesperiĝas. La gejunuloj devas foriri hejmen. Profunde kortuŝite de la helpemaj gejunuloj, la vundito ekploretas kaj demandas pri iliaj nomoj. Ili modeste ridetas, kaj montrante la verdajn stelojn sur siaj brustoj, diras al li, “Ni estas esperantistoj. La verda stelo estas nia nomo.”
La gejunuloj foriras. La vundito, kun larmoj en la okuloj, murmuras al si mem, “Esperantisto, nobla… Dankon, verda stelo!”
Varmeta, bela vesperiĝo. La horloĝo batas la sesan…
Vortoj (生词)
| gvidi 指导，领导 | svarmi 蜂拥 |
| komunisto 共产主义者 | surprizi 使吃惊 |
| partio 政党 | paciento 病人 |
| okupi 从事，致力于…… | koridoro 走廊 |
| entuziasmo 热情 | sangi 流血 |
| stelo 星 | ja （副）确实，果然 |
| nordo 北方 | balustrado 栏杆 |
| termofonto 温泉 | laŭdi 赞扬 |
| fulmo 闪电 | ties 那个人的，那些人的 |
| signifi 意味着，意思是 | emocii 使感动 |
| veturi 行驶 | diagnozi 诊断 |
| ŝarĝi 装载 | plori 哭 |
| sago 箭 | montri 指向，指着 |
| zigzaga 弯弯曲曲的 | brusto 胸 |
| ŝoseo 公路 | larmo 眼泪 |
| ruliĝi 行驶，滚动 | murmuri 小声说，喃喃说 |
| hospitalo 医院 | preferi 宁愿，更喜欢 |
| ĉelo 小室 | vundi 使受伤 |
| -ism （接尾）……主义 | |
【概说】
这一课仍以分词的用法为主。
一、被动分词构成的形容词和名词
- 被动分词构成的形容词
这种形容词与构成被动语态里的分词形式相同，但功用不同。它与主动分词形容词一样，主要起定语的作用。如：
La libro alportita de li estas interesa. （被）他带来的那本书很有趣。
其中，被动分词短语 alportita de li 作定语修饰 la libro。
这种形容词仍然可分为过去式、现在式、将来式三种：
La libro legita de mi estas bona.（已被我读过的书）
La libro legata de mi estas bona.（正在被我读的书）
La libro legota de mi estas bona.（将要被我读的书）
在翻译时，不必死扣字眼把“被”字等一出来，如 la libro legita de mi 可译为“我读过的那本书”。但使用世界语时一定要注意分词应该用主动态还是被动态。比较：
la libro leganta…
la libro legita…
其中 la libro leganta… 显然是错误的，因为“书”之可能被人读，而自己却不可能去“读”其他东西。
- 被动分词构成的名词
这种名词的构成是将被动分词的形容词词尾 -a 换为 -o，表示动作的承受者主要指人，有时也可以指其他动物。如：
vundito（已被打伤的人）
这种名词同样有现在、过去、将来三种式。比较：
batito（已被打过的人）
batato（正在被打的人）
batoto（将要被打的人）
二、分词作状语
以前我们提到过，分词失去了动词的主要特征，即不能单独作谓语，但它却保留了动词的其他所有特征，即可以有自己的宾语、状语等。同时，它还具有其他一些词类的功用。下面我们谈谈分词以副词形式出现作状语的问题.
Legante la libron mi tre ĝojis. 读那本书的时候，我非常愉快。
其中 legante la libron 是分词短语作状语，整个短语修饰谓语 ĝojis，表示时间。
使用这种状语时，要注意以下几点：
- 可以用主动分词，也可以用被动分词，就表达的内容决定。如：
- Tre kortuŝite, la vundito ekploris.因为被深深感动了，受伤者哭了起来。
- Serioze vundite, li ne povis leviĝi.因严重受伤，他不能够起来。
- Leviĝinte, li malfermis la notlibron.起来之后，他打开笔记本。
以上 a、b 两句，句子的主语 vundito 和 li 都不是动词分词的施动者而是动作的承受者，所以，非用被动分词不可。最后一句中的 li 是 leviĝinte 的施动者，因此用主动分词。
- 分词状语的逻辑主语须与句子的主语一致。如a句可改写为 Ĉar la vundito estis tre kortuŝita, la vundito ekploris. 最后一句可改写为 Post kiam li leviĝis, li malfermis la notlibron. 可见，分词的主语就是句中的主语。
- 分词副词同样要分过去、现在、将来三式。其用法与相对时态的用法相同，即不管谓语是什么时态，分词只与位于动作发生的先后进行比较。如：
Legante la libron, li dormis. 读书时他睡着了。
Leginte la libron, li dormis. 读过那本书后他睡着了。
Legonte la libron, li dormis. 正要读书时他睡着了。
- 分词副词作状语时，可以表示时间、原因、方式等状语。这没有一定的公式，只能根据上下文或全句来分析。
【句型与课文注释】
- Ĉu vi vidis la knabon kuranta en mia ĝardeno?你看见那个男孩正在我的花园里跑吗？
kuranta en mia ĝardeno 是分词短语作宾语补足语。
- Gvifate de… entuziasmo:在中国共产党（在马克思主义、列宁主义、毛泽东思想）的指导下，中国人民正以极大的努力和热情从事四个现代化的建设。
1）分词短语作状语；
2）Marks 马克思；Lenin 列宁；Mao Zedong: 毛泽东，Maozedongpenso: 毛泽东思想；
3）okupiĝi pri: 从事与……，忙于……
4）kun…: 这个短语表示伴随状态，作状语。
- Dankon, Verda Stelo:谢谢您，绿星！
绿星是世界语的象征。这篇课文是一个真实的故事，曾发表在《世界与学习》杂志上，选作课文时，略有改动。为了使故事更加生动，这篇课文是用一般现在时态来叙述的。
- posttagmezo:下午。
- La Norda Termofonta Parko de Chongqing:重庆北温泉公园。
- fulmerapide:闪电一般。
- ŝarĝaŭto:货车。
- kiel sago:像箭一般。这里指车速之快。
- laŭlonge de:沿着……
- desaltas:跳下。
- elveturĉeliginte:把……抬出驾驶室。
- diagnozejo por seriozaj malsanuloj:急诊室。
- Ho, ĉielo mia!啊，天哪！
- rekonsciiĝas:苏醒过来，恢复知觉。
- fremdulo:陌生人。
- kun larmoj en la okuloj:眼里含着泪水。
介词 kun 可以引导一个短语表示伴随状况。
又如：
Li sidis tie, kun libro en la mano. 他坐在那儿，手里那一本书。
- verdan aŭ brunan指 verdan teon（绿茶）和 brunan teon（红茶）。注意红茶不能写作 ruĝa teo。
Gramatiko （语法）
构词法（三） 派生
词根加各种接头接尾构成新词的方法叫派生。
- 加各种接头词构成新词：
atenta（注意的，小心的）—— malatenta（疏忽的）—— senatenta（不注意的）
ĝusta（正确的）—— malĝusta（错误的）
patro（父亲）—— gepatroj（双亲）
- 加各种接尾词构成新词：
donaci（赠送）—— donecema（慷慨好施的）
lerni（学习）—— lernejo（学校）—— lernanto（学生）
komuna（共同的）—— kumunismo（共产主义）—— komunisto（共产主义者，共产党员）—— komunumo（公社）—— komunumano（公社社员）
libera（自由的）—— liberigi（解放）—— malliberejo（监狱）
plena（满的）—— plenigi（装满）—— plenumi（完成，执行）
nova（新的）—— novaĵo（新闻）—— noveco（新意）—— novulo（新手，初学者）
同义词
paroli, diri
在语言的运用中，这两个词的出现率极高。虽然都具有“说”的词意，但用法却有些区别。
paroli 通常指运用发音器官说话、讲话，往往不涉及说话的具体内容，而只是指说话本身这一动作。这个动词多作不及物动词用，后面很少跟宾语。
diri 指用语言表达自己的思想，着重是述说什么内容。这个动词是及物动词，常常带宾语表示说话的内容。
小孩出生一年后会 paroli（说话），但不能 diri （述说）。从这一点，我们可以看出 paroli 和 diri 的根本区别来。
例：Ŝi parolas Esperanton bone. 她世界语讲得好。（注：表示会讲某种语言时，可以用该语言名称的副词形式来指出讲的什么语言。）
Nia instruisto parolis kun ni en Esperanto. 我们的老师用世界语同我们一起交谈。（en Esperanto = Esperante）
以上两例都不宜用 parolas Esperanton 的形式。
又如：
Ni diris al nia instruisto bonan matenon. 我们对老师说：早上好。
La maljunulo diris, “Mi volas lerni Esperanton.” 那位老人说，“我要学习世界语。”
Li diras, ke li studas la anglan lingvon diligente por kvar modernigoj.” 他说他正为四化而勤奋学习英语。
以上例句中的 diri 不宜换为 paroli。
词缀用法
re-, -ad, -aĵ, -ar
re-
re-是接头词，多与动词词根连用，表示“回”、“还”、“重新”等。
skribi（写）—— reskribi（重写）
vidi（见到）—— revidi（再见）
doni（给）—— redoni（还给）
re- 还可与表示频度的副词等连用，表示“再”等意。如：
foje（一次）—— refoje（再次）
-ad
-ad 是接尾词，表示持续、反复的动作，通常与动词词根连用，常常转化为名词，这种名词叫动名词。
labori —— laborado（工作）
rigardi —— rigardado（察看）
-aĵ
接尾词 -aĵ 用以表示具体的事物。如：
nova（新的）—— novaĵo（新闻）
alta（高的）—— altaĵo（高地）
porko（猪）—— porkaĵo（猪肉）
trinki（喝）—— trinkaĵo（饮料）
konstrui（建造）—— konstruaĵo（建筑物）
legi（阅读）—— legaĵo（读物）
-ar
接尾词 -ar 表示集合体。如：
vorto（单词）—— vortaro（词典）
libro（书）—— libraro（丛书）
arbo（树木）—— arbaro（森林）
kampo（田野）—— kamparo（农村，乡下）
monto（山）—— montaro（山脉）
homo（人）—— homaro（人类）
laboristo（工人）—— laboristaro（工人阶级）
凡用了 -ar，就不用复数词尾，因为它本身就表示复数。但倘若需要表示同样的集合体，则可以加复数词尾。如：du vortaroj（两本词典）
-ar 可以加上名词词尾构成名词，表示“一群”，如：aro da hirundoj（一群燕子）