第九课
NAŬA LECIONO
PARTO A
LA TERO
La tero havas sep kontinentojn kaj kvar oceanojn. La sep kontinentoj estas Azio, Eŭropo, Afriko, Nord-Ameriko, Sud-Ameriko, Oceanio kaj Antarkta Kontinento; la kvar oceanoj estas Pacifiko, Atlantiko, Hindia Oceano kaj Arkta Oceano.
Sur nia tero ekzistas multaj landoj, en kiuj loĝas diversaj popoloj,kaj ĉiu el la popoloj parolas apartan lingvon.
Kutime la ĉino loĝas en Ĉinio (aŭ Ĉinujo) kaj parolas la ĉinan lingvon, la japano loĝas en Japanio (aŭ Japanujo) kaj parolas la japanan lingvon, la anglo loĝas en Anglio (aŭ Anglujo) kaj parolas la anglan lingvon; la franco loĝas en Francio (aŭ Francujo) kaj parolas la francan lingvon; la hispano loĝas en Hispanio (aŭ Hispanujo) kaj parolas la hispanan lingvon; la ruso loĝas en Sovetio (aŭ Sovetunio — Unio de la Socialistaj Sovetaj Respublikoj) kaj parolas la rusan lingvon; la egipto loĝas en Egiptio (aŭ Egiptujo) kaj parolas la araban lingvon; la usonano loĝas en Usono (aŭ la Unuiĝintaj Ŝtatoj de Nord-Ameriko) kaj parolas la anglan lingvon; la brazilano loĝas en Brazilo kaj parolas la portugalan lingvon kaj la meksikiano loĝas en Meksikio kaj parolas la hispanan lingvon.
Ĉiu lando havas sian ĉefurbon. Beijing (Pekino) estas la ĉefurbo de Ĉinio; Tokio estas la ĉefurbo de Japanio; Londono estas la ĉefurbo de Anglio; Parizo estas la ĉefurbo de Francio; Madrido estas la ĉefurbo de Hispanio; Moskvo estas la ĉefurbo de Sovetunio; Kairo estas la ĉefurbo de Egiptio; Vaŝingtono estas la ĉefurbo de Usono; Meksiko estas la ĉefurbo de Meksikio.
Jen estas aliaj landnomoj, Germanio, Italio, Portugalio, Hungario; Rumanio, Grekio, Jugoslavio, Pollando, Ĉeĥoslovakio, Nederlando, Danlando, Finnlando, Bulgario, Svedio, Svislando, Belgio, Albanio, Hindio, Pakistano, Turkio, Irano, Mongolio, Koreio, Indonezio, Vjetnamio, Filipinoj, Kanado, Argentino, Ĉilio, Aŭstralio, Nov-Zelando, Alĝerio, Tanzanio, Zambio, Niĝerio, ktp.
Jen estas aliaj gravaj urboj de la mondo: Shanghai (Ŝanhajo), Nov-Jorko, Berlino, Romo, Vieno, Varsovio, Ĝenevo, Stokholmo, Helsinki, Hongkongo, Nov-Delhio, Brazilio, Alĝero.
Granda estas nia loĝejo — la tero. Se ni intencas viziti alian urbon, alian landon por turisma aŭ alia celo, ni vojaĝos. Dum ni vojaĝas en fremdaj landoj, ni, esperantistoj, parolas Esperanton kaj ni povas ĉie trovi niajn amikojn kaj samideanojn.
PARTO B
ANEKDOTOJ
1
Itala studento veturis al urbo en la sudo de Sud-Ameriko por studi tie. Li vagadis en la urbo por trovi al si komfortan ĉambron.
Kiam li vespere promenis sur strato, li vidis malgrandan tabulon ĉe fenestro de iu domo. Sur la tabulo estas la vortoj “Ĉambro por luo”.
“Kia bela ĉambro ĝi estas!”Li diris, “La fenestroj estas sur la suda flanko. La suno venos en la ĉambron dum la tago. Mi luos ĝin.”
Sed li eraris. En tiu urbo la suno ja ĉiam estas sur la norda flanko.
2
Sur la pordo de iu malgranda franca hotelo la gastoj povis legi jenajn vortojn:”Oni parolas ĉiujn lingvojn”. Hispana turisto, kiu malbone parolis france, demandis unue en sia gepatra lingvo — hispane, poste en la lingvo internacia — Esperante, fine angle kaj germane. Sed al ĉiu demando la hotel-mastro respondis france:”Mi ne komprenas.”
“Sed kiu parolas en via hotelo ĉiujn lingvojn?” demandis kolere la hispana turisto. “La gastoj!” respondis trankvile la hotelisto.
ĈU VI SCIAS?
Ĉu vi scias, ke ne ĉie en la mondo nun estas la sama horo?
Kiam la Pekina tempo estas la 23-a horo,
laŭ la Moskva tempo estas la 18-a horo,
laŭ la Londona tempo estas la 15-a horo,
laŭ la Vaŝingtona tempo estas la 10-a horo,
laŭ la Tokia tempo estas la 24-a horo,
NOVAJ VORTOJ
kontinento 洲，大陆
oceano 洋
nordo 北
sudo 南
oriento 东
okcidento 西
Azio 亚洲
Eŭropo 欧洲
Afriko 非洲
Nord-Ameriko 北美洲
Sud-Ameriko 南美洲
Oceanio 大洋洲
Antarkta Kontinento 南极洲
Pacifiko 太平洋
Atlantiko 大西洋
Hindia Oceano 印度洋
Arkta Oceano 北冰洋
ĉino 中国人
japano 日本人
hindo 印度人
mongolo 蒙古人、
koreo 朝鲜人
vjetnamo 越南人
turko 土耳其人
anglo 英国人
hispano 西班牙人
portugalo 葡萄牙人
ruso 俄罗斯人
polo 波兰人
hungaro 匈牙利人
greko 希腊人
rumano 罗马尼亚人
ĉeĥo 捷克人
bulgaro 保加利亚人
albino 阿尔巴尼亚人
dano 丹麦人
finno 芬兰人
svedo 瑞典人
italo 意大利人
arabo 阿拉伯人
egipto 埃及人
Ĉinio 中国
Japanio 日本
Hindio 印度
Pakistano 巴基斯坦
Mongolio 蒙古
Koreio 朝鲜
Indonezio 印度尼西亚
Tajlando 泰国
Vjetnamio 越南
Filipinoj 菲律宾
Turkio 土耳其
Irano 伊朗
Anglio 英国
Francio 法国
Hispanio 西班牙
Sovetio (Unio de la Socialistaj Sovetaj Respublikoj ) 苏联
sociala 社会的
~ismo 社会主义
~isto 社会主义者
soveto 苏维埃
respubliko 共和国
unio 联合，联盟
Sovetunio (Sovet-unio) 苏联
Germanio 德国
Italio 意大利
Portugalio 葡萄牙
Hungalio 匈牙利
Rumanio 罗马尼亚
Pollando 波兰
Ĉeĥoslovakio 捷克斯洛伐克
Bulgario 保加利亚
Albanio 阿尔巴尼亚
Grekio 希腊
Jugoslavio 南斯拉夫
Nederlando 荷兰
Danlando 丹麦
Finnlando 芬兰
Svedio 瑞典
Svislando 瑞士
Belgio 比利时
Usono (la Unuiĝintaj Ŝtatoj de Nord-Ameriko) 美国
ŝtato 国家
Kanado 加拿大
Brazilo 巴西
Meksikio 墨西哥
Argentino 阿根廷
Ĉilio 智利
Egiptio 埃及
Alĝerio 阿尔及利亚
Tanzanio 坦桑尼亚
Zambio 赞比亚
Niĝerio 尼日利亚
Aŭstralio 澳大利亚
ĉefurbo (ĉef-urbo) 首都
Nov-Zelando 新西兰
Beijing (Pekino) 北京
Tokio 东京
Londono 伦敦
Parizo 巴黎
Vaŝingtono 华盛顿
Mokvo 莫斯科
Madrido 马德里
Kairo 开罗
Meksiko 墨西哥（城）
Shanghai (Ŝanhajo) 上海
Nov-Jorko 纽约
Berlino 柏林
Romo 罗马
Vieno 维也纳
Varsovio 华沙
Ĝenevo 日内瓦
Stokholmo 斯德哥尔摩
Helsinki 赫尔辛基
Hongkongo 香港
Nov-Delhio 新德里
Brazilio 巴西利亚
Alĝero 阿尔及尔
turisto 旅游者，观光者
turismo 旅游，观光
studento 大学生
vagi (ntr.) 游荡，漂泊
komforta 舒服的，安适的
anekdoto 轶事，趣闻，小故事
lui (tr.) 租用
mastro 主人，（旅馆、酒店的）老板
说明：
在新近出版的《世界语汉语大词典》中“墨西哥”作为国家名称和城市名称的世界语写法略有变化。现将该词典中的“Meksik|o”词条附在下面，供学员参考。学员在使用这个词的时候，应以新资料为准。
*Meksik|o 【地】墨西哥（拉丁美洲国家，首都墨西哥城） ◆ ~io = Meksiko | m~(i)a 墨西哥的 | m~(i)ano 墨西哥人 | ~lando = ~o, ~io | ~-urbo 【地】墨西哥城（墨西哥首都） | Nov-~o 新墨西哥（州）（美国的一个州）
KLARIGOJ
A
- lando, ŝtato和nacio都可以作“国家”讲，但着重点不同。
lando侧重疆土，指地理上的“国家”，例如：
Ĉinio estas Azia lando. 中国是亚洲国家。
Li loĝas en fremda lando. 他住在外国。
La novaĵo kuris tra la tuta lando. 这消息传遍全国各地。
ŝtato 着重指政治上独立的政府组织，即政权意义上的“国家”，例如：
La fervojoj en nia lando apartenas al la ŝtato. 我国的铁路属国家所有。
Mi legis la verkon de Lenin La Ŝtato kaj Revolucio. 我读过列宁的著作《国家与革命》。
ŝtato还可以作美国等国家的“州”讲，例如：
La Unuiĝintaj Ŝtatoj de Nord-Ameriko. 美利坚合众国（美国是由若干州组成的）。nacio着重指组成国家的人民，例如：
La tuta nacio dronas en ĝojo. 全国人民都沉浸在欢乐之中。
La Unuiĝintaj Nacioj. 联合国。2. Usono（美国）是由La Unuiĝintaj Ŝtatoj de Nord-Ameriko中每个词的第一个字母（U+so+n）再加名词词尾-o构成的。之所以用s而不用ŝ，可能是因为受到英语中“美国”缩写形式（U.S.）的影响，也为了拼读方便。
- Brazilo 巴西（国名）——Brazilio 巴西利亚（巴西首都）。试比较：Meksikio 墨西哥（国名）——Meksiko 墨西哥城（墨西哥首都），Tunizio 突尼斯（国名）——Tunizo 突尼斯（突尼斯首都），等。【注】巴西首都原设在里约热内卢（Rio-de-ĵanejro）。1956年巴西政府决定在巴西中部高原上建立新都，并定名为Brazilio，以区别于巴西国名。经四年建设于1960年正式迁都。
- finno（芬兰人）和Finnlando的词根finn中的辅音n必须双写。一般来说，世界语单词中的辅音字母不需要双写，但在少数单词中特别是在少数专有名词中，为了区别于其他同词形的词，辅音字母可以按民族语的习惯双写，例如：finno芬兰人（试比较：fino终了，末尾）, Anna安娜（女名），Emma埃玛（女名），等。
B
Oni parolas ĉiujn lingvojn. 人们用所有语言讲话。
paroli原是不及物动词。但在这里作及物动词用。类似的用法有：paroli Esperanton（讲世界语，= paroli en Esperanto, paroli Esperante）
GRAMATIKO
世界语中的国家名称
世界语中的国家名称有两种类型：
- 由词根+后缀构成的派生词。属于这一类的有：
1） 由族名+后缀（-uj或-i）构成的，例如：
Albano (阿尔巴尼亚人) — Albanujo或albanio 阿尔巴尼亚；anglo （英吉利人，英国人） — Anglujo 或Anglio (英国)；belgo (比利时人) — Belgujo或 Belgio（比利时）；bulgaro (保加利亚人) — Bulgarujo 或 Bulgario (保加利亚)；ĉeĥo (捷克人)，slovako (斯洛伐克人) — Ĉeĥoslovakujo 或 Ĉeĥoslovakio (捷克斯洛伐克)；ĉino (中国人) — Ĉinujo 或 Ĉinio (中国)；dano (丹麦人) — Danujo 或 Danio (丹麦)；egipto (埃及人) — Egiptujo 或 Egiptio (埃及)；finno (芬兰人) — Finnujo ( 芬兰，Finnio 不常见)；franco (法国人) — Francujo 或Francio (法国)；germano (德意志人，德国人) — Germanujo 或 Germanio (德国)；greko (希腊人) — Grekujo 或 Grekio (希腊)；hindo (印度人) — Hindujo 或 Hindio (印度)；hispano (西班牙人) — Hispanujo 或 Hispanio (西班牙)；hungaro （匈牙利人） — Hungarujo 或 Hungario (匈牙利)；italo （意大利人） — Italujo 或 Italio (意大利)；japano（日本人） — Japanujo 或 Japanio (日本)；mongolo (蒙古人) — Mongolujo 或 Mongolio （蒙古）；norvego (挪威人) — Norvegujo 或 Norvegio (挪威)；polo (波兰人) — Polujo 或 Polio (波兰)；portugalo （葡萄牙人） — Portugalujo 或 Portugalio (葡萄牙)；rumano (罗马尼亚人) — Rumanujo 或 Rumanio (罗马尼亚)；ruso (俄罗斯人) — Rusujo 或 Rusio (俄罗斯)；svedo (瑞典人) — Svedujo 或 Svedio (瑞典)；sviso (瑞士人) — Svisujo 或 Svisio (瑞士)；turko (土耳其人) — Turkujo 或 Turkio（土耳其）
（注）1. 国名的开头字母必须大写，族名开头字母一般小写，但因受民族语习惯的影响，族名在某些词典中也用大写字母开头。
（注）2. 由于后缀-uj另外还用来表示容器（如sukerujo 糖罐）和果树（pomujo苹果树），所以现在一般都倾向于使用-i而较少使用-uj表示国家。
2） 由首都或河流名称+后缀（-i）构成的，例如：
Alĝero (阿尔及尔，城市名) — Alĝerio (阿尔及利亚)；Tunizo （突尼斯，城市名） — Tunizio (突尼斯，国名)；Meksiko (墨西哥城) — Meksikio (墨西哥，国名)；Niĝero (尼日尔河)
— Niĝerio (尼日利亚)；Senegalo (塞内加尔河) — Senegalio (塞内加尔)
3） 由于受欧洲民族语言的影响，1）项中的某些国名也可以由族名+作为后缀使用的-land构成，例如：
Danlando (丹麦)，Skotlando (苏格兰)，Svedlando (瑞典)，Svislando（瑞士） (注) 在某些国名中“land”是词根不可分割的一部分，而不是后缀，例如：
Nederlando (荷兰), Islando (冰岛)，Nov-Zelando (新西兰)
- 由独立词根构成的单纯词。属于这一类的大都是美洲或非洲国家的名称，例如：
Kanado (加拿大)，Argentino (阿根廷)，Brazilo (巴西；注意：Brazilio为其首都巴西利亚)，Ĉilio (智利)，Peruo (秘鲁)，Tanzanio( 坦桑尼亚)，Zambio(赞比亚)，Irano(伊朗)，Filipinoj(菲律宾；注意：此词必须用复数形式)，Usono(美国，由“la Unuiĝintaj Ŝtatoj de Nord-Ameriko”缩写而成)
（注）“某一国家的人”可以用国名+后缀-an表示，例如：
usonano (美国人)，kanadano (加拿大人)，brazilano (巴西人)，meksikiano (墨西哥人)，alĝeriano (阿尔及利亚人)，niĝeriano (尼日利亚人)，nederlandano (荷兰人)，islandano (冰岛人)，nov-zelandano (新西兰人)
EKZERCOJ
- I. 将下列名词译成世界语：
- 亚洲，非洲，欧洲，北美洲，南美洲，大洋洲，南极洲
- 太平洋，大西洋，印度洋，北冰洋
- 中国 — 中国人，日本 — 日本人，印度 — 印度人，蒙古 — 蒙古人，朝鲜 — 朝鲜人，越南 — 越南人，泰国 — 泰国人，土耳其 — 土耳其人，伊朗 — 伊朗人，巴基斯坦 — 巴基斯坦人，印度尼西亚 — 印度尼西亚人，英国 — 英国人，法国 — 法国人，西班牙 — 西班牙人，德国 — 德国人, 苏联 — 俄罗斯人 — 苏联人, 波兰 — 波兰人, 匈牙利 — 匈牙利人，希腊 — 希腊人，罗马尼亚 — 罗马尼亚人，捷克斯洛伐克 — 捷克人 — 斯洛伐克人, 荷兰 — 荷兰人，瑞士 — 瑞士人, 比利时 — 比利时人，芬兰 — 芬兰人，瑞典 — 瑞典人，南斯拉夫 — 南斯拉夫人，保加利亚 — 保加利亚人，阿尔巴尼亚 — 阿尔巴尼亚人，意大利 — 意大利人，葡萄牙 — 葡萄牙人，埃及 — 埃及人，阿尔及利亚 — 阿尔及利亚人，坦桑尼亚 — 坦桑尼亚人，赞比亚 — 赞比亚人，尼日利亚 — 尼日利亚人，美国 — 美国人，加拿大 — 加拿大人，巴西 — 巴西人，墨西哥 — 墨西哥人, 阿根廷 — 阿根廷人，智利 — 智利人，澳大利亚 — 澳大利亚人，新西兰 — 新西兰人
- II. 说出下列由词根ter-构成的派生词和合成词的意思（可查阅词典）：
elteriĝi, enteriĝi, subtera, subteraĵo, surtera, tertremo, kapaltere, terkolora, surteriĝi, vizaĝialtere, terpeco, terparto, terdometo, termezurado, termezuristo, terpomo
III. 说出下列派生词的意思：
- aziano, eŭropano, amerikano, usonano, pekinano, parizano, vilaĝano, urbano, partiano(patrio 党), ŝipano, komitatano(komitato 委员会), kursano, familiano, domano, montano, kristano(Kristo 基督), kamparano, samideano, samklasano, samlandano, samurbano, sampatrujano, homarano
- riĉulo, malsaĝulo, belulo, belulino, feriĉulo, gajulo, fremdulo, honestulo, kriplulo, kalvulo, babilulo, timulo, antaŭulo, superulo, posteulo, ĉitieulo, tiamulo, senharulo, unuokululo, longkrurulo, lernemulo, skribemulo, altrangulo
- laboristo, instruisto, pakisto, skribisto, kolektisto, kuristo, veturigisto, maristo, ĉambristino, infanistino, lingvisto, apotekisto, ĝardenisto, fizikisto, dentisto, okulisto, ŝuisto, fiŝkaptisto, fiŝvendisto, esperantisto, subakvisto
- cigaredujo, sukerujo, salujo, supujo, monujo, inkujo(inko 墨水), lavujo, rezervujo, pirujo, pomujo
- IV. 说出下列各词的区别：
- polo — polujano
- hungaro — hungariano
- meksikano — meksikiano
- brazilano — braziliano
- Niĝero — Niĝerio
- servanto — servisto
- timulo — timanto
- instruanto — instruisto
- mensoganto (mensogi 说谎) — mensogisto — mensogulo
- posteulo — postulo
- V. 将下列句子译成汉语：
- La membro de la klubo(俱乐部) estas klubano, la vizitanto de la kurso estas kursano kaj la loĝanto de la urbo estas urbano.
- Germanoj kaj francoj, kiuj loĝas en Rusujo, estas rusujanaoj, kvankam ili ne estas rusoj.
- La lignisto vendas lignon, kaj la lignaĵisto faras tablojn, seĝojn kaj aliajn lignajn aĵ
- Timulo timas eĉsian propran ombron (影子).
- La junan viron oni nomas unuvorte junulo.
- Mensogulo devas havi bonan memoron.
- Donu fingron al avidulo, li tutan manon postulas.
- Post la fino de la batalo estas multe da kuraĝ
- Se junulo ne lernas, maljunulo ne scias.
- Ne ĉia fruktujo estas arbo.
- VI. Divenu el kiu urbo li venis:
“La urbo el kiu mi venis estas la ĉefurbo de iu Eŭropa lando. Ĝi situas (位于) ĉe la rivero Vistulo(维斯杜拉河，也译为维斯瓦河). La urbo havas ĉirkaŭ 1,460,000 loĝantojn kaj tre longan historian. Kvankam ĝi estas multe detruita (受到严重的破坏) dum la lasta mondmilito, tamen la urbanoj rekonstruis ĝin tuj post la milito kaj nun ĝi fariĝis pli bela. Por ni esperantistoj tiu urbo estas treege grava, ĉar tie Zamenhof, la kreinto de nia kara lingvo Esperanto, vivis kaj laboris, kaj sukcesis aperigi la unua libron de Esperanto. En tiu urbo okazis la 29-a kaj la 44-a UK (Universala kongreso de Esperanto 国际世界语大会，简称UK) en 1937 kaj 1959, kaj oni okazigos la 72-an UK-n en 1987.”
Diru
La nomon de la urbo;
La nomon de la lando, kies ĉefurbo ĝi estas;
La nomon de la lingvo, kiun oni parolas en tiu urbo kaj en tiu lando;
La jaron, en kiu aperis la unua libro de Esperanto.