28. Sano kaj Malsano 健康和疾病
Ma kaj An: Bonan matenon, malgranda Lin!
马和安：早安，小林！
Lin: Bonan matenon! Ĉu plezuran ekskurson vi havis hieraŭ?
林：早安！昨天你们郊游很愉快吧？
Ma: Jes, tre! Kial vi ne iris kun ni?
马：啊，很愉快！为什么您不和我们同去？
Lin: La kapo doloris al mi hieraŭ matene. Mi mezuris la temperaturon kaj trovis, ke mi febras.
林：昨天早晨我头痛。量了量体温，发现我发烧了。
An: Vi estas pala. Ĉu la febro pasis?
安：您脸色苍白。烧退了吗？
Lin: Ĉesis la febro, sed mankas al mi apetito kaj nenion mi manĝis ĉi-matene.
林：烧退了，可我不想吃东西，今天早上我什么也没有吃。
Ma: Ĉu vi dormis bone?
马：您睡眠好吗？
Lin: Malbone. Min turmentis teruraj sonĝoj.
林：不好。恶梦折磨我。
Ma: Via sano estas tre delikata; faru gimnastikan ekzercon ĉiumatene kaj via sano fortiĝos.
马：您太虚弱；要每天早上做做操，您会强壮起来。
An: Ankaŭ mi ne havis fortan sanon, kiam mi lernis en gimnazio. Mia kuzo konsilis al mi kuri 1000 metrojn ĉiumatene. Mi praktikis laŭ tiu konsilo, kaj post unu jaro ne nur miaj kruroj fariĝis fortaj kaj facilmovaj, sed ankaŭ plifortiĝis kaj pli bone funkcias miaj koro, stomako kaj aliaj organoj.
安：我读中学时身体也不好。表哥叫我每天早上跑一千米。我照他的话做了，一年之后不仅我的腿脚矫健灵活了，我的心脏、胃部和其它器官也强健起来了。
Ma: Ankaŭ naĝado estas tre utila al la sano. Ĉu vi scipovas naĝi?
马：游泳也很有益于健康。您会游泳吗？
Lin: Jes, sed malofte mi naĝas, mankas al mi tempo kaj oportuna naĝejo.
林：会，可是很少游泳，没有时间和方便的游泳池。
An: Longa kurado estas pli facile praktikebla sporto. Ankaŭ ĉina luktarto estas tre oportuna.
安：长跑运动更方便。中国武术也很方便。
Ma: Precipe Tajĝiĉuan taŭgas al ŝi, ĉu ne?
马：太极拳特别适合她，是不是？
Lin: Do mi kurados, ĉar tio estas pli facila por mi.
林：我就跑步吧，它对我更容易做。
An: En la komenco, mi multe ŝvitis pro kurado; foje mi eĉ sentis vomemon; sed poste alkutimiĝinte al tiu sporto, mi povas kuri 2000 metrojn en unu spiro.
安：开始的时候，我跑步出很多汗，有时甚至想呕吐；可是后来跑惯了，一口气我能跑两千米呢。
Lin: Mi provos. Mi ofte malvarmumas. Mi kredas, ke la kaŭzo de tio kuŝas en la malforteco de mia sano.
林：我要试试看。我常常闹感冒。想必是因为身体差。
Ma: Ĝuste en tio kuŝas la radiko de malsanoj. Malvarmumo ofte invitas al la suferanto aliajn pli seriozajn malsanojn, kiel bronkito kaj pneŭmonio.
马：病根正在这里。感冒往往招来支气管炎、肺炎之类更严重的疾病。
An: Multaj scias la gravecon de spoto por sano, tamen estas malfacile por ili starigi kutimon sin ekzerci ĉiutage en sporto.
安：许多人晓得体育运动对健康的重要性，却难以养成天天进行体育锻炼的习惯。
Ma: Mia kuzino suferis de neŭrastenio. Dank’ al sin-ekzercado per Taiĝiĉuan, multe pliboniĝis ŝia sanstato. Ŝi ofte sin banas en sunbrilo.
马：我表妹患神经衰弱。靠打太极拳她的身体好得多了。她常做日光浴。
Lin: Oni diras, ke sunumo estas utila al la sano, tamen mi timas fortan sunbrilon—mi ofte sentas vertiĝon (kapturniĝon) pro la varmego.
林：说晒太阳有益于健康，可是我怕强烈的阳光，我往往热得头晕。
Ma: En la komenco oni ne devas longe resti en sunlumo fortega; kutimo de sunumado oni devas starigi iom post iom.
马：起初不得在烈日下呆得太久，晒太阳的习惯得逐渐养成。
An: Sana spirito kuŝas en sana korpo. Se via sano pliboniĝos, vi dormos sen inkubo, ĝuos bonan apetiton, ruĝe brilos via vizaĝo, kaj vi fariĝos energiplena.
安：健康的精神寓于健康的身体。健康好转了，您就不做噩梦，胃口会好，红光满面，您会变得精力充沛。
Lin: Mi esperas, ke ni vere fariĝos tia!
林：我希望真能那样！
备用词语
A. 有关健康的词汇
bone farti 安康，farti malbone 欠安，nelacigebla 不知疲倦的，imuna de malsanoj 永不得病，havi antaŭavertajn simptomojn 有病的预兆，intensa tusado 咳嗽得厉害，maldormi 失眠，sangi 流血，sveni 晕过去，letargio 昏睡，neelportebla doloro 疼痛难忍，senti sin sana 觉得身体好，intermita febro 断断续续发烧，pulsado tro rapida 脉搏过速 alta temperaturo 高温，anemiulo 贫血者，preventi 预防，sputi sangon 吐血，deliri 说胡话，spasmo 痉挛，forta kiel bovo 其状如牛
B. 疾病
traĥomo 砂眼，miopeco 近视，malpiopeco (presbiopeco) 远视，oftalmito 眼炎，katarakto 白内障，glaŭkomo 青光眼，konjunktivito 结膜炎，kataro 鼻膜炎，gripo 流行性感冒，kapdoloro 头痛，tonsilito 扁桃腺炎，angino 咽炎，kokluŝo 百日咳，meningito 脑膜炎，favo 癞痢头，hemikranio 偏头痛，difterio, krupo 白喉，spleno 忧郁症，otito 耳炎，kormalsano 心脏病，akuta miokardia infarkto 急性心肌梗死，embolo 血栓病，epilepsio 羊癫疯，frenezo 疯，poliomjelito 小儿麻痹症，hipertensio 高血压，tusi 咳嗽，anheli (astmi) 哮喘，pulmito 肺炎，ftizo 肺结核，nekrozo 坏死，nekrozo de histo 组织坏死，interna hemoragio 内出血，hemofilio 血友病，septicemio 败血症，skistosomozo 血吸虫病，leŭkemio 白血病，kancero 癌症，bronkito 支气管炎，pleŭrito 肋膜炎，silicipulmo 矽肺，hepata karcinomo 肝癌，dispepsio 消化不良，ĥolero 霍乱，disenterio 痢疾，peritoneito 腹膜炎，koliko 绞肠痧、肚痛，konstipeco 便秘，hemoroido 痔疮，fistulo 痔漏，uremio 尿毒症，ŝankro 下疳，sifiliso 梅毒，diabeto 糖尿病，laksi 泻肚，ulcera akuta perforo 溃疡急性穿孔，atrezio de anuso 肛门紧锁，rakitismo 软骨病，ankilostomozo 钩虫病，konvulsii 抽筋，vundiĝi 受伤，pesto 鼠疫，ŝveli 肿，akuta malsano 急性病，kronika malsano 慢性病，anemio 贫血，infalamo 炎症，morbilo 麻疹，aborti 流产，pusi 化脓，kolapsi 虚脱，apopleksio 中风，variolo 天花，plago 瘟疫，epidemio 流行病、传染病，malario 疟疾，tifo 伤寒，lepro 麻风，tetano 破伤风，apendicito 阑尾炎，profesia malsano 职业病，luksacio 脱臼，derma neŭrito 皮炎，terni 打喷嚏，histerio 歇斯底里，absceso 脓肿，antrakso 炭疽病，tumoro 瘤子，asfiksio 假死，atonio 虚脱，atrofio 萎缩症，ekzemo 湿疹，hernio 疝气，hidrofobio 狂犬病，likeno 癣，marasmo 消瘦，pirozo 胃炎，rakitismo 佝偻病，skabio 疥，skarlatino 猩红热，tuberkulozo 结核病，skorbuto 坏血病，skrofolo 淋巴结核，tiko 肌肉抽搐，erupcio 发疹，endemio 地方病，iskiatiko 坐骨神经痛，taŭmo 创伤