世界语详解语法
第25章 词序
在世界语中，词序的主要规则是可理解性。词的摆放依据意思清楚的顺序。各种词尾，特别是N，使很大的自由度成为可能，但是，自由度并不是绝对的。
为了意思清楚起见，许多副词性小品词通常最好就位于它们与之相关联的事物前，例如ankaŭ, eĉ, tre, nur。Ne（§15）也要位于它所否定的事物前。
介词（§10.3）始终要位于其作用由它表示的事物前。
连词（§12）要位于由它将其连接到某事物上的那个事物前。
Ajn（§11.3.1）紧跟在由它加以细化变化的词表词后。
25.1 句成分的顺序
句成分的基本顺序遵循以下模式：主语——谓语——宾语——其他句成分。
- Ili — sidas — en la sofo. 他们坐在沙发上。◇主语——谓语——地点状语。
- La hundo — ĉasas — katon. 狗追猫。◇主语——谓语——宾语。
- Karlo — manĝas — rizon — per manĝbastonetoj. 卡尔用筷子吃米饭。◇主语——谓语——宾语——工具状语。
- La virino — estas — arkitekto. 那女子是建筑师。◇主语——谓语——主语的表语。
- Ĉiuj — opinias — lin — stranga. 大家都认为他古怪。◇主语——谓语——宾语——宾语的表语。
如果使用其他词序，并不会改变基本意义，而只会产生不同的强调。然而，表语（§10.1.4）却不可能总是自由改变词序，因为表语常常没有作用标志。在“leono estas besto 狮子是动物（真理）”和“besto estas leono 动物是狮子（谬论，因为还有其他动物）”两句之间存在着差异。在“lernanto fariĝis instruisto 学生变成了老师”这样的句子中，词序是非常重要的，因为“instruisto fariĝis lernanto 老师变成了学生”完全是另一回事。然而，在许多带表语的现实句子当中，上下文却消除了误解的可能，即便使用了非惯用的词序。但是，*instruisto lernanto fariĝas*这样的句子几乎是不可理解的，因而应该避免。
25.1.1 前置
习惯上不出现在句首的句成分，可以通过将其放在句首的方式来加以强调：
- Terure gajaj ŝajnis al ili iliaj propraj ŝercoj. 它们以为自己的说笑愉悦得很。◇正常的词序是：Iliaj propraj ŝercoj ŝajnis al ili terure gajaj.
- La sonorilon mi volas kaj devas trovi! 这口钟我必须要找到！◇正常的词序是：Mi volas kaj devas trovi la sonorilon.
其中心词为KI首词（§11.3）的句成分，通常位于其所在主句或从句的开头。因此，这种位置对于KI首词来说并不是特别强调的。然而，在KI首词前可以有介词，表示其句作用：
- Kion vi volas? 你想要什么？
- Mi volas tion, kion vi volas. 我想要你要的东西。
- De kio tio ĉi venas, mia filino? 我的女儿，这（东西）起源于什么？
- Mi ankaŭ ne scias, per kio oni povas klarigi tiun fakton. 我也不知道用什么可以解释那个事实。
- Ŝi ne sciis, en kiu flanko oni devas serĉi butiketon kun manĝeblaĵoj. 她不知道要在（街的）哪一边寻找食品铺。
原则上与KI首词搭配的其他词也可以位于其前，但是，一般不倾向在KI首词前用介词以外的任何词：
- Tuj kiam la suno leviĝis, la cignoj kun Elizo forflugis de la insuleto. 太阳一出来的时候，天鹅们就带着艾丽莎从这小岛上飞走了。
- Sume kiom mi ŝuldas? 我一共欠多少（钱）？◇Sume可以放在句中的其他位置。
- Kune kun kiu vi venis? 你和谁一起来的？◇通常省略kune。
连词kaj (§12.1), aŭ（§12.2）和sed（§12.3）可以毫无问题地出现在KI首词前，因为此类小品词并不真正属于后续的句子，而只是将它连接到前面的句子上去：
- Dum la trarigardado mi trovis diversajn esprimojn, kiuj siatempe ŝajnis al mi bonaj, sed kiuj nun al mi ne plaĉas kaj kiujn mi volonte ŝanĝus. 在浏览过程中，我发现各种说法，当时我认为它们很好，但是现在我不喜欢它们了，并且很乐意改变它们。
有时，可以将真正属于从句的句成分放在全句的开头。这会由于词序的非习惯性而产生非常强烈的强调：
- Tiun laboron mi diris, ke mi faros. = Mi diris, ke mi faros tiun laboron. 我说过，那项工作我将要去做。◇句成分tiun laboron是faros的宾语，完全属于ke从句。然而，为了强调而位于全句的开头了。
- En salono Zamenhof mi pensas, ke okazas nun la solena inaŭguro. = Mi pensas, ke okazas nun en salono Zamenhof la solena inaŭguro. 我想，在柴门霍夫厅现正在召开庄严的开幕式。◇地点状语不表示“想”的地点，因为它真正属于从句。
被前置的词究竟属于句子的哪一部分，常常会引起混淆。很多情况下，它们可能像是属于主句动词，因为它们的确距离它更近。如果想要强调的句成分在其从句中充当主语，就一定不能将其移走，因为主语必须和其谓语在一起。这句话因而是完全不可能的：*Tiu laboro mi pensas, ke estas malfacila.* 必须说：Mi pensas, ke tiu laboro estas malfacila. 我认为那项工作很困难。
有时，如果意思允许，可以通过使用前置的pri状语来强调从句中的句成分。想要强调的句成分，以代词或词表词的形式留在从句中的原处，而以pri状语的形式放在在全句的开头。被强调的事物因而两次出现，一次是作为pri状语出现在主句中，一次是用代词以其真正的句作用出现在从句中：
- Pri tiu laboro mi diris, ke mi faros ĝin. = Mi diris, ke mi faros tiun laboron. 关于那项工作，我说过我将去做（它）。
- Pri tiu laboro mi pensas, ke ĝi estas malfacila. 关于那项工作，我认为（它）很困难。
- Pri talento mi neniam aŭdis, ke vi ian havas. = Mi neniam aŭdis, ke vi ian talenton havas. 关于才能，我从未听说过你有（某种）。
有时，当需要将KI首词放在句首、而根据意思该KI首词却属于从句时，结果可能变得非常难以理解。幸好此种问题在实践中很少出现：
- Vi konsilas, ke ni respondu ion al ĉi tiu popolo. 你们出主意，我们好回复这些人。→ Kion vi konsilas, ke ni respondu al ĉi tiu popolo? 〈圣经〉你们给我（们）出个什么主意，我（们）好回复他们。◇Kion是谓语respondu的宾语，尽管它更靠近konsilas。然而，句子听上去相当自然，因为kion也可能与主句动词konsilas相关联。
- Petro diris, ke lia amiko nomiĝas Karlo. 彼得说他的朋友名叫卡尔。→ Kiel Petro diris, ke lia amiko nomiĝas? 彼得说他的朋友叫什么名字？◇人们有可能认为kiel与diris相关联，这就会给出非常奇怪的意思。更可理解的选择是：Kiel laŭ Petro nomiĝas lia amiko?
- Vi volas, ke mi vendu ion al vi. 你要我卖给你某物。→ Kion vi volas, ke mi vendu al vi? 你要我卖给你什么？◇更为简单（但不同义）的是：Kion mi vendu al vi? 让我买给你什么呢？
如果从句本身就是疑问句，就要完全避免这样的句子，因为这种结构变得过于复杂了：
- Ŝi demandis, ĉu mi ŝatas muzikon. 她问我是否喜欢音乐。→ *Kion ŝi demandis, ĉu mi ŝatas?* ◇必须只说：Kion ŝi demandis? 尽管这不尽确切。
同样的问题也存在于KI首关系词（即非疑问词）上。此类KI首词也放在从句的开头。如果KI首关系词真的属于从句的从句，那么，就可能产生混淆：
- Vi asertis, ke vi vidis homon. 你宣称你见过一个人。→ La homo, kiun vi asertis, ke vi vidis, estas jam delonge mortinta. 你宣称你见过的那个人早已死了。◇应避免的句子，因为kiun看似asertis的宾语，尽管它实则是vidis的宾语。
很多情况下，可以通过前置的pri状语来摆脱困境。将KI首词所指的事物以代词形式留在原处，使用pri状语作为疑问短语或从属连词：
- Ŝi demandis, ĉu mi ŝatas muzikon. 她问我是否喜欢音乐。→ Pri kio ŝi demandis, ĉu mi ŝatas ĝin? 她问到了什么，我是否喜欢（它）？
- Vi asertis, ke vi vidis homon. 你断定见过一个人。→ La homo, pri kiu vi asertis, ke vi vidis lin, estas jam delonge mortinta. 你断定见过的那个人已经死了很久了。
如果KI首词所指的事物充当主语，则不可以将其从从句中移走。动词的主语必须出现在其所在的句子中：
- Karlo diris, ke lia frato edziĝis. 卡尔说他的兄弟结婚了。→ *Kiu Karlo diris, ke edziĝis?* ◇Diris似乎有两个主语，而edziĝis似乎完全没有主语。要用pri解决办法：Pri kiu Karlo diris, ke li edziĝis? 卡尔说谁结婚了？
中国世界语网站绿网
Verda Reto, la ĉina esperanta retejo
https://reto.cn